سلامتی تنها در جسم خلاصه نمی‌شود. سلامتی یعنی تندرستی جسم و روان، حتی اگر جسم سالم باشد با رنجور بودن روان، بخشی از زندگی می‌لنگد. تاثیر روانِ بیمار در همه امور زندگی به وضوح مشخص است؛ از خواب و بیداری گرفته تا فعالیت‌های روزمره که اختلالات روانی آن را مختل می‌کند؛ اما سلامت روان چقدر در ایران جدی گرفته می‌شود؟
با بحرانی شدن وضعیت اقتصاد کشور و تشدید مشکلات مردم، نگرانی‌ها برای سلامت روان نیز بیشتر شد. آنطور که برخی از روانشناسان می‌گویند مشکلات اقتصادی می‌تواند به اختلالات روان دامن بزند.
در سال‌های اخیر اختلالات شایع روانپزشکی در کشور افزایش داشته است. برخی می‌گویند پس از کرونا نه تنها ایران بلکه کشورهای دیگر نیز با این موضوع مواجه شدند. اما آنچه در ایران موجب نگرانی شده، بروز مشکلات اقتصادی در خانواده‌هاست که گاهی منجر به آسیب‌های اجتماعی و گاهی تشدید اختلال روانی در برخی افراد می‌شود.
خشونت‌ خانگی و اختلال روانی ناشی از مشکلات اقتصادی است
چند سالی می‌شود که طرح غربالگری سلامت روان در برخی از خانه‌های بهداشت و پایگاه‌های سلامت روان انجام می‌شود، البته آمار دقیقی از تعداد مراکزی که این طرح را اجرا می‌کنند در دست نیست. آنطور که برخی از پزشکان به تجارت‌نیوز می‌گویند اقتصاد در بروز و تشدید اختلالات روانی در میان مراجعه‌کنندگان آنها نقش پررنگی دارد.
یکی از پزشکانی که در خانه بهداشت در یکی از روستاهای شمال کشور مشغول است، می‌گوید: «همه کیس‌هایی که تست غربالگری سلامت روان مثبت داشتند، با قاطعیت می‌گویم ناشی از مشکلات اقتصادی در خانواده‌ها بود. این کیس‌ها شامل خشونت‌های خانگی، اعتیاد و... می‌شد. کیس‌های خودکشی در میان بیماران هم داشتم.متاسفانه برخی از بیماران نگران این هستند که ثبت اطلاعات در غربالگری سلامت روان ممکن است به پیگیری رسمی بکشد و زندگی‌شان بدتر شود.»
یکی دیگر از پزشکانی که در خانه بهداشت مشغول است، درباره طرح غربالگری سلامت روان می‌گوید: «بسیاری از مراجعه‌کنندگان از خشونت خانگی می‌گویند. وقتی با آنها حرف می‌زنم، ریشه مشکلاتشان به وضعیت مالی آنها می‌رسد.» آنطور که او می‌گوید به طور کلی نقش اعتیاد و مشکلات مالی در میان آنها زیاد است. 
البته برخی از پزشکان می‌گویند این طرح را انجام نمی‌دهند. آنها می‌گویند وقتی برای انجام طرح غربالگری سلامت روان ندارند و برخی هم می‌گویند مراجعه‌کنندگان نظر مثبتی نسبت به سئوالات مربوط به سلامت روان ندارند.یکی از پزشکانی که در خانه بهداشت مشغول به کار است، اظهار کرد: «وقت چندانی برای فرم‌های غربالگری سلامت روان ندارم. حتی اگر من هم برای غربالگری سلامت روان وقت بگذارم، متاسفانه بیماران چندان اعتمادی برای پاسخ دادن به سئوالات سلامت روان ندارند. تعدادی از بیماران داشتن اختلال روان را دیوانگی و بیماری بدی می‌دانند، برای همین سئوالات را به درستی پاسخ نمی‌دهند.»یکی دیگر از پزشکان می‌گوید: «امتحان کرده‌ام، بیماران جواب نمی‌دهند. حالا بدون اینکه از بیمار پرسش‌های فرم‌های غربالگری سلامت روان را بپرسم، خودم در سیستم ثبت می‌کنم.»
فرم‌های طرح غربالگری سلامت روان حدود هشت سئوال دارد، البته اگر پاسخ این سئوالات مثبت شود، تعداد پرسش‌ها بیشتر می‌شود. مثلا اگر فردی بگوید آرزوی مرگ یا خواب به هم ریخته دارد، سئوالات دیگری را هم باید جواب بدهد.سال گذشته نیز محمد حاتمی، رئیس سازمان روانشناسی کشور گفت: «ما در شرایط بحران هستیم و مردم در انواع فشارهای شغلی و خانوادگی قرار دارند. این فشار طولانی مدت و مزمن قطعا سلامت روان را خدشه‌دار می‌کند. پیشنهاد و طرح ما انجام غربالگری ملی در زمینه سلامت روان از طریق جمعیت‌های مختلف نظیر کمیته امداد، سازمان بهزیستی و... است. شناسنامه سلامت روان باید برای تمام مردم ایجاد شود.»
از هر سه ایرانی یک نفر در ایران اختلال روانی دارد. این گفته علیرضا زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی است. حالا آنچه که موجب نگرانی شده، تشدید اختلالات روانی در شرایط فعلی اقتصادی کشور است. پیش از این نیز تجارت‌نیوز در گزارشی از تاثیر فقر در اختلالات روانی پرداخت. بر اساس این گزارش، فقر و نابرابری می‌تواند سلامت جسم و روان را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. اگر فرد بیش از دو هفته به طور دائم احساس غمگینی و اضطراب داشته باشد و این حالت‌ها روی زندگی او اثر بگذارد، باید این علائم را جدی بگیرد.
معاون بیمارستان روانپزشکی روزبه نیز گفت: «فقر با بروز اختلالات روانپزشکی ارتباط تنگاتنگی دارد.با افزایش فقر، شکی نیست که اختلالات روان هم افزایش می‌یابد و مجددا با بروز اختلال روانپزشکی، عملکرد و کارآیی افراد تحت تاثیر قرار گرفته و فقر مضاعف ایجاد می‌شود.»
همه اینها در حالی است که گفته می‌شود خط فقر برای خانوار چهار نفره، ۱۲ میلیون تومان است. ضمن اینکه داده‌های مرکز آمار ایران از تورم بالای ۴۲ درصدی در کشور گزارش می‌دهد. تورمی که بسیاری از مردم سنگینی بار آن را روی دوش خود حس می‌کنند. علی اسدی، معاون فنی دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت اخیرا از افزایش اختلالات شایع روانپزشکی در کشور خبر داد.