پدری که قرارداد اجاره‌اش رو به پایان است، با نگرانی از تورم ۳۴ درصدی اجاره‌بها، به دنبال خانه‌ای کوچک‌تر در محله‌ای دورتر می‌گردد. کارمندی که حقوقش تنها چند ماه پیش ۲۰ میلیون تومان بود، حالا می‌بیند حتی برای سبدی از کالا‌های اساسی باید ۴۵ درصد بیشتر از سال قبل هزینه کند.این‌ها همه، اما تصویر کوچک، روایتی بزرگ‌تر از یک واقعیت تکان‌دهنده در اقتصاد ایران است: تورم شهریور ۱۴۰۴، رکورد ۲۸ماهه را شکست.
آمار تکان‌دهنده شهریور
بر اساس گزارش رسمی مرکز آمار، تورم نقطه‌به‌نقطه در شهریور ۱۴۰۴ به ۴۵.۳ درصد رسید و این بدان معناست که خانوار‌های ایرانی برای خرید مجموعه‌ای یکسان از کالا‌ها و خدمات، نسبت به شهریور ۱۴۰۳ باید تقریباً نصف بیشتر هزینه کنند.این رقم، بالاترین سطح از اردیبهشت ۱۴۰۲ تاکنون و یک رکورد بی‌سابقه در ۲۸ ماه اخیر است.
تورم ماهانه نیز به ۳.۸ درصد رسید که دومین سطح بالای امسال و معادل جهش ۰.۹ واحد درصدی نسبت به مرداد است. تورم سالانه هم به ۳۷.۵ درصد صعود کرد و رکورد ۱۷ ماهه را شکست. این آمار‌ها یک پیام روشن دارند: اقتصاد ایران در مسیر بازگشت به دوران تورم‌های افسارگسیخته است.بنا بر این آمار، تورم نقطه به نقطه مصرف کننده خانوار در شهریور ماه در گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوخت‌ها در کانال ۴۱ درصد قرار دارد که نسبت به دیگر گروه‌ها، تورم بیشتری را تجربه کرده است. از سوی دیگر در گروه ارتباطات، تورم نقطه به نقطه مصرف کننده خانوار در این بازه زمانی ۲۱ درصد است که کم‌ترین تورم را در این بازه زمانی تجربه کرده است.نرخ تورم سالانه کشور در شهریور ماه ۱۴۰۴، برابر ۳۷.۵درصد است که دامنه تغییرات آن برای دهک‌های مختلف هزینه‌ای از ۳۶.۸ درصد برای دهک دهم، تا ۳۸.۴درصد برای دهک اول است. بر این اساس فاصله تورمی دهک‌ها در این ماه به ۱.۶ واحد درصد رسید که نسبت به ماه قبل (۱.۰ واحد درصد) ۰.۶ واحد درصد افزایش داشته است.
مقایسه تورم نقطه به نقطه با شهریور ۱۴۰۳
برای درک بهتر عمق بحران، کافی است به یک سال قبل بازگردیم. به گزارش اقتصاد ۲۴، در شهریور ۱۴۰۳، تورم نقطه‌ای در محدوده حدود ۴۲ درصد قرار داشت و بسیاری از تحلیلگران تصور می‌کردند با سیاست‌های انقباضی بانک مرکزی، این روند مهار خواهد شد. اما در طول ۱۲ ماه گذشته، مجموعه‌ای از فشار‌های سیاسی، مالی و پولی، تورم را دوباره به مدار صعودی بازگرداند.چنان که اکنون فاصله میان شهریور ۱۴۰۳ و شهریور ۱۴۰۴ حدود ۳ واحد درصد در تورم نقطه‌ای است، اما اهمیت ماجرا در «شتاب‌گیری» این روند است.در مرداد امسال، تورم نقطه‌ای ۴۲.۴ درصد بود و تنها طی یک ماه، نزدیک به سه واحد درصد افزایش یافت؛ جهشی که نشان‌دهنده ورود اقتصاد به یک چرخه جدید بی‌ثباتی است.
جایگاه تاریخی تورم فعلی
باید توجه داشت که تورم ۴۵ درصدی برای اقتصاد ایران عددی آشناست، اما تکرار آن در بازه‌ای طولانی، وضعیت را متفاوت می‌سازد.از سال ۱۳۹۷ به بعد، تورم بالای ۳۰درصد تقریباً دائمی شد و اکنون برای ۶۱ ماه متوالی در این سطح باقی مانده است؛ رخدادی که در تاریخ اقتصاد معاصر ایران سابقه ندارد.کما این که در اوایل دهه ۷۰، اقتصاد ایران با تورم ۴۹ درصدی مواجه شد، اما این جهش موقتی بود و به سرعت کاهش یافت،همچنین در سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۴، تورم حتی به زیر ۱۵ درصد رسید؛ اما از ۱۳۹۷ به بعد، همزمان با بازگشت تحریم‌ها، بی‌انضباطی مالی و بحران ارزی، تورم بالا به یک واقعیت پایدار تبدیل شد.به بیان دیگر، اگرچه رقم ۴۵ درصدی بی‌سابقه نیست، اما «پایداری تورم بالا» طی پنج سال اخیر پدیده‌ای است که ساختار اقتصاد و معیشت خانوار‌ها را به شدت فرسوده کرده است.
انفجار تورمی در مسکن و اجاره
به گزارش اقتصاد ۲۴، مسکن در ایران به‌طور سنتی پیشران تورم بوده و شهریور ۱۴۰۴ نیز از این قاعده مستثنی نیست. افزایش انتظارات تورمی به سرعت به بازار مسکن سرایت کرده است. بسیاری از مستأجران در پایان تابستان مجبور شدند یا خانه‌های کوچک‌تر اجاره کنند یا به مناطق حاشیه‌ای مهاجرت کنند. این روند، نه‌تنها فشار مالی بر خانوار‌ها را افزایش داده بلکه پیامد‌های اجتماعی همچون تغییر ترکیب محلات شهری و افزایش مهاجرت درون‌شهری را نیز به همراه دارد.چنان که آمار منتشر شده نیز نشان می‌دهد، تورم مسکن در آخرین ماه از تابستان سال جاری رشد کرده است. تورم اجاره‌بها نیز همپای تورم مسکن حرکت کرده و افزایشی شده است. به‌نظر می‌رسد، افزایش انتظارات تورمی به دلیل ریسک‌های سیاسی، به بازار مسکن نیز سرایت کرده و سرعت رشد قیمت ملک را بالا برده است. بر این اساس، و بنا بر محاسبات تجارت نیوز، متوسط قیمت مسکن در تهران در شهریورماه ۱۴۰۴ به متری ۱۲۵ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان رسیده است.
انفجار در سبد غذایی خانوار
بخش مورد حمله جدی دیگر تورم سبد مواد غذایی بوده و وقتی قیمت نان دو برابر می‌شود، فشار بر دهک‌های پایین به اوج می‌رسد.سهم خوراکی‌ها در سبد هزینه خانوار‌های فقیر بیش از ۵۰ درصد است، در حالی که برای دهک دهم این سهم حدود ۱۵ درصد است. همین تفاوت باعث می‌شود شکاف طبقاتی و فشار بر اقشار ضعیف شدیدتر باشد. در دهک اول، تورم سالانه به ۳۸.۴ درصد رسید که بالاتر از دهک دهم (۳۶.۸ درصد) است.
پیامد‌های کلان این انفجار در تورم
اکنون اقتصاد ایران در آستانه ورود به یک چرخه رکود تورمی قرار دارد؛ وضعیتی که همزمان با رشد منفی و تورم بالا همراه است.آمار رشد اقتصادی فصل نخست ۱۴۰۴ منفی اعلام شده و افزایش مداوم قیمت‌ها، تقاضای مصرفی را کاهش داده است.به بیان دیگر، خانوار‌ها توان خرید خود را از دست داده‌اند و بنگاه‌ها نیز با کاهش فروش و افزایش هزینه‌ها مواجه‌اند. این ترکیب به کاهش سرمایه‌گذاری، تعطیلی واحد‌های تولیدی و افزایش بیکاری منجر خواهد شد.