کول‌بَر اصطلاحی است که توسط مردم محلی مناطق کردنشین، به افرادی گفته می‌شود که برای کسب درآمد زندگی خود، به حمل کالا بین دو طرف خط مرزی مبادرت می‌ورزند. کولبران بیشتر در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه و ایلام مشغول به کار هستند.  کولبران به خاطر بیکاری و از روی ناچاری و در قبال دستمزد ناچیز اقدام به عبور غیرقانونی از مرز و حمل و ورود کالای غیرقانونیِ خارجی می‌کنند. کولبران به دلیل نبود کار مناسب که درآمد آن برابر کولبری باشد به این کار روی آورده‌اند. در این میان مقایسه شاخص‌های توسعه اقتصادی استان‌های مرزی با دیگر مناطق کشور، به دلیل فراهم نبودن زیرساخت‌ها و عدم توسعه صنعتی این مناطق باعث روی آوردن مردم به این شغل پر مخاطره شده‌است. به عبارت بهتر یکی از عوامل اصلی گسترش این عمل خطرناک، نبودن فرصت‌های شغلی، همچنین نبود کار سیستم سرمایه‌گذاری در شهرهای مرزی به ‌خصوص استان کردستان به دلیل قرار نداشتن در طرح‌های عمرانی است که باعث سیل عظیم هجوم کارگران به سوی کولبری شده‌است. نکته سیاه کولبری این است که این روزها تنها کارگران کم سواد به این کار در مناطق مرز نشین روی نیاورده اند بلکه جوانان تحصیلکرده کشور که اهل این مناطق هستند به دلیل نبود کار، برای کسب معاش و درآمد برای زندگی خود و خانواده به کولبری روی آورده اند.
در سال‌های اواخر دهه ۱۳۹۰ حتی صحبت از  کولبری در میان زنان کردستان نیز مطرح شد. ۲۱ مهر ۱۳۹۸ هلاله امینی نماینده استان کردستان در شورای عالی استان‌ها در نطق پیش از دستور خود در جلسه این شورا ضمن انتقاد از بی‌عدالتی در توزیع امکانات و فقر در کردستان، اعلام کرد که شمار زنان کولبر در حال افزایش است. نماینده کرمانشاه در شورای عالی استان‌ها اردیبهشت ماه امسال با اشاره به اینکه دیدن زنان و مردان کهنسالی که برای هزینه‌های زندگی‌شان مجبور به کولبری می‌شوند، دردناک است، گفت: ۱۰ درصد زنان مناطق پاوه، اورامان و مریوان کولبرند که تازه بیشترشان نیز سرپرست خانوارند. این شغل حتی برای مردان هم طاقت فرسا است چه رسد به زنان. نماینده کرمانشاه در شورای عالی استان‌ها تاکید كرد: بیش از ۵۰ درصد کولبران دارای مدارک لیسانس و فوق لیسانس هستند. کولبری که فوق لیسانس ریاضی بود به خاطر حمل تلویزیون ال.سی.دی در مرز کشته شد. آیا اگر این افراد مشکل معیشتی نداشته باشند حاضرند جان شان را به خطر بیندازند؟
معین ۲۳ ساله است یکی از کولبران مناطق کرد نشین کشور است. او از بیکاری در منطقه می‌گوید. از کمردرد و واریس و پا درد ناشی از کولبری؛ و در انتها آرزو کرد مسئولانی که قبل از قدرتمند شدن از غیرت کُردها تعریف می‌کنند، بعد از شروع کار هم آن‌ها را فراموش نکنند. 
چند سال داری و میزان تحصیلات ات چقدر است؟
۲۳ ساله هستم و دارای مدرک دیپلم.
چرا کولبری را انتخاب کردی؟
از روی ناچاری، نداری و مشکلات مالی و اقتصادی.
اگر در منطقه شما ظرفیت‌های شغلی خوبی بود، چه شغلی را انتخاب می‌کردی؟
هر شغلی که خطر و ریسک کمتری داشته باشد، هر لحظه در تیررس مرزبان قرار نگیرد. البته بگویم مرزبانان هم دارند کارشان را می‌کنند و در این مبحث متهم آنها نیستند بلکه نبود شغل و بستر اشتغال در منطقه است. اکنون حداقل نیازمند احداث کارخانه ای هستیم تا در آن مشغول شویم. چند سال قبل رفیقم که ۱۴سال بیشتر نداشت و مشغول کولبری بود با گلوله کشته شد. در حالی که اگر کارخانه‌ای وجود داشته باشد مجبور نیستیم برای یک لقمه نان، جان خودمان را کف دست بگیریم و کولبری کنیم.
قراربود که به شما کارت کولبری داده شود تا از ورود اقلام حساس مثل اسلحه و دارو و امثالهم جلوگیری شود. آیا چنین کارتی به شما داده شد؟
مدتی در همان زمانی که گفتند به کولبران کارت کولبری داده می‌شود، به تعدادی کولبر از کارت‌های مذکور دادند اما پس از آن دیگر خبری نشد. دیگر کسی نپرسید که آیا این کارت‌ها به همه کولبران داده شده یا خیر؟ اکنون وضعیت به گونه ای است که در یک بازه زمانی وقتی یک کولبر جان خود را از دست می‌دهد، برخی مسئولین می‌گویند باید فکری به حال کولبران کرد. این وضعیت فقط در همان چند روز ادامه دارد و سپس فراموش می‌شود.
کوچکترین کولبر در منطقه شما چند ساله است و آیا می‌تواند از پس فشار باری که روی دوش‌اش است بر بیاید؟
کوچکترین کولبران در منطقه ما ۱۳ یا ۱۴ ساله هستند و بستگی به توان شان بارهای کوچکتر را حمل می‌کنند. ما از افراد خواهش می‌کنیم که با توجه به اینکه مجبور است و تا اینجا آمده، باری کوچکتر و سبکتر به او بدهند.
زنان کولبر در آن منطقه چه وضعیتی دارند؟ آن‌ها از چند سالگی شروع به کار می‌کنند و بیشتر کولبران زن، ساکن کدام منطقه هستند؟
زنان کولبر بیشتر در سمت سردشت که کوهستانی تر است مشغول هستند. در منطقه‌هایی مثل اورامانات نیز زنان کولبری می‌کنند اما تعدادشان بسیار کمتر است.