آفتاب بالا آمده نیامده، از «کوت‌عبدلله»، «ملاشیه» و «عین‌دو» راهی خیابان‌های مرکزی شهر می‌شوند برای لقمه‌ای نان. ۹۰ درصد زباله‌گردها حاشیه‌نشین‌اند. به گفته هوشنگ نوبخت، اهواز ۱۳-۱۲ سالی است که میزبان مهاجران شده. افرادی که به امید زندگی بهتر از نیمه غربی خوزستان راهی اهواز می‌شوند. چند سالی است تعدادی از ساکنان «حمیدیه»، «سوسنگرد»، «بوستان»، «شادگان»، «دشت آزادگان» و «هویزه» ساکن حاشیه‌های اهوازند. نیمی‌دیگر اما از «لالی»، «ایذه»، «مسجدسلیمان» و «اندیکا» آمده‌اند. به گفته این فعال رسانه‌ای ۳۰ درصد مهاجران ثبات شغلی ندارند. «زمینه فرهنگی و اجتماعی برای این مهاجران مهیا نبوده است.»
بد نیست بدانید كه رتبه اول حاشیه نشینی مختص مشهد است و رتبه دوم به اهواز می‌رسد. «مشهد حاشیه نشینی را سروسامان داده و به نظرم اهواز رتبه اول را دارد. حاشیه نشین‌هایی که اغلب کم‌سوادند و بضاعت مالی ندارند و به شغل‌های کاذب روی می‌آورند.» اهالی که در سال‌ها و ماه‌‌های ابتدایی مهاجرت‌شان بساط می‌کردند در گوشه‌های شهر. «اغلب زباله گردهای امروز قبلا دستفروش بودند.» دوره‌ای شهرداری به فراست افتاد برای سروسامان دادن به دستفروشی شهر. قرار شهرداری بر سامان دادن به دستفروشی شد. «خیلی از دستفروشان برای فرار از پرداخت عوارض و... به سرعت به زباله گردی رو آوردند. «طی ۵-۴ سال گذشته جمعیت عظیمی‌زباله گردی می‌کنند.» خبری از پیمانکار و مافیا نیست، خانوادگی زباله گردی را اداره می‌کنند. پدرها و پسرها از سطلی به سطل دیگر سرک می‌کشند. کیسه‌های پُر شده از زباله هم گوشه خانه تفکیک می‌شوند برای فروش و عایدی خانه. «بچه‌های ۷-۶ ساله داریم که همراه پدر یا برادر بزرگ‌تر زباله گردی می‌کنند.»
دورهمی‌بزرگ بیرون از شهر
زن، مرد و کودک دور هم جمع شده‌اند. ماشین دهان باز می‌کند برای بالا آوردن آنچه از سطح شهر جمع کرده است. کیسه‌های بزرگ و کوچک گره خورده، سر ریز می‌شوند به پای شرکت‌کنندگان این دورهمی‌بزرگ. کیسه‌ها به زمین رسیده نرسیده، میان انگشتان منتظران از هم گسسته می‌شوند برای بیرون ریختن محتویات‌شان. عده‌ای مشتری پلاستیک‌هایند. تعدادی چشم می‌دوانند برای جمع‌کردن فلزات به درون کیسه خودشان. کاغذها و مقواها هم مشتری‌های خودشان را دارند. عده‌ای هم انگشتان‌شان را طعمه لبه تیز شیشه‌ها می‌کنند. عده‌ای را اما کِتفی می‌خوانند. زباله گردانی که کیسه‌های بزرگ سیاه، زرد و سفید جاخوش کرده‌اند روی کتف شان. کیسه‌های بزرگ، لبریز از مقوا و کاغذهای دور ریختنی. گاهی هم بار بطری‌ها و شیشه‌های شکسته را از سطلی به سطل دیگر بر دوش می‌کشند. بار پلاستیک‌ها و فلزات هم از عده‌ای دیگر سواری می‌گیرند. تعدادی اما با موتورهای سه چرخ شهره‌اند در شهر. موتورهای خلاصه شده در چهارچرخی که در پی‌شان خیابان‌های شهر را بالا و پایین می‌کنند. تعدادی هم گاری‌ها را در پی خود میان کوچه‌ها و خیابان‌های شهر می‌کشند. اما آنهایی که شرایط شان بهتر است وانتی را برای این کار در نظر گرفته‌اند. اهواز پرایدهایی را هم دیده در خیل زباله گردها. با همه اینها فرقی ندارد چه در دورهمی‌بزرگ بیرون شهر کیسه‌های‌شان را لبریز از زباله کنند، چه در میانه شهر کِتفی بخوانندشان. حتی اگر کِتف‌های‌شان به مرحمت چرخ دستی از بارکشی آسوده باشد؛ زباله‌گردند.
به باور یک فعال اجتماعی هیچ قانونی در این زمینه اجرایی نشده تا روز به روز تعداد زباله‌گردها بیشتر شود. او که نمی‌خواست نامش فاش شود عدم جمع‌آوری به موقع زباله، حجم بالا و پراکندگی زباله‌ها را در این مسأله دخیل می‌داند. «برخی اوقات زباله گردها فرزندان‌شان را به عنوان کارگر همراه می‌آورند. اینها جدا از کودکان زباله‌گرد هستند.»
در این میان، اعتصابات کارگری و روی زمین ماندن زباله‌ها هم بهانه خوبی است برای زباله گردی. اگرچه کوتاهی در فرهنگ سازی برای بیرون گذاشتن زباله‌ها رأس ساعت مشخص هم هست. «تعداد انبارهای ضایعاتی زیاد شده و این فرصت خوبی است برای درآمد زایی زباله گردها. هرچند اغلب آنها تقریبا زندگی‌شان براساس زباله گردی می‌چرخد.» از سویی دیگر، مثل هر آسیب یا معضل اجتماعی زباله گردی قربانیانی دارد، قربانیانی که کودکی‌شان فدای امرار معاش می‌شود.
نكته دیگر اینكه بیست و پنج تن زباله عفونی، تولید روزانه شهر اهواز؛ زباله‌ای که هنوز به طور شفاف مشخص نیست به چه طریقی دفن می‌شود. «خطر واقعی زباله‌گردی نیست. خطر واقعی طفره رفتن شهرداری اهواز در حوزه پسماند عفونی است.» به گفته «عابدینی» از هر مطب پزشکی و بیمارستان ماهانه پولی دریافت می‌شود برای جمع‌آوری و دفع پسماند عفونی. «شهردار اهواز شفاف به شهروندان توضیح بدهد بالای ۲۵ تن پسماند عفونی را چطور دفع می‌کنند.» به باور این پیمانکار پسماند «شهرداری اهواز در سه حوزه جمع‌آوری، جابه‌جایی و دفع پسماند دچار مشکل است.» با همه اینها به باور «عابدینی» با سیاست قهرآمیز نمی‌توان پدیده‌ای اجتماعی مانند زباله‌گردی را حل کرد. «بدون فرهنگ‌سازی و مطالعات اجتماعی محکوم به شکست است.» در حل معضلات اجتماعی باید ملاحظات فرهنگی و اجتماعی را مدنظر قرار داد. «زباله‌گردی در اهواز زیاد است، چون اقتصاد ورشکسته ای دارد و کار نیست.» اما شهردار اهواز دلیل این بی‌سامانی را در تسلط پیمانکاران طی دو دهه گذشته می‌داند.
رضا امینی می‌گوید در این دو دهه نظارت درستی بر عملکرد این بخش وجود نداشته است. «در این مدت در حوزه زباله و پسماند درست عمل نشده است.» چرا كه اهواز هنوز مخازن بزرگ زباله را در گوشه و کنار شهر می‌بیند. مخازنی برای تلنبارشدن زباله‌ها طی ۲۴ساعت. «همین مسأله به سلامت و محیط زیست آسیب می‌زند. ما این مخازن را در شهرهای دیگر نداریم و سیستم تفکیک از مبدا صورت‌می‌گیرد.» به باور شهردار اهواز همین مخازن افراد را ترغیب به زباله گردی می‌کند. «زباله گردها زباله‌های خشک را جدا کرده و زباله‌های تر در مخازن می‌مانند و ایجاد آلودگی می‌کنند.» همچنین امینی از تغییر ماهیت زباله‌گردی در اهواز خبر می‌دهد. جمعیتی که به باور شهردار اهواز باید رسما زیر نظر شرکتی فعالیت کنند. «ما متولی ساماندهی زباله‌گردها نیستیم، چون آنها رسمیت ندارند. ارزش‌افزوده پسماند خشک باعث شده افراد غیررسمی‌اقدام به جمع‌آوری زباله کنند.» مشتریان زباله‌گردهای غیررسمی، مراکز غیر رسمی‌اند. مراکزی که پروسه تفکیک را انجام داده و درنهایت هرکدام از پسماندها را به دست مصرف کننده‌اش در چرخه می‌فروشند. «این رویه نیازمند ساماندهی است. باید ماشین آلات پسماند مجهز شوند. اپلیکیشنی هم در این‌خصوص باید راه‌اندازی شود.» اپلیکیشنی که شهروندان از طریق آن به شهرداری برای بردن زباله اطلاع می‌دهند. «تفکیک از مبدا راهکار شهرداری است برای حل معضل زباله‌گردی در شهر. در مناقصه‌های جدید پیمانکاران موظف به تفکیک خواهند بود.»