از آنجایی که اشتغال جوانان، ارزش محوری جامعه است و رفع بیکاری به عنوان پدیده مخرب اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، همواره دغدغه اساسی دولت‌ها و برنامه‌ریزان را به خود اختصاص داده از این رو موضوع اشتغال و بهره‌وری کامل و مناسب از نیروی انسانی باید به عنوان یکی از اهداف راهبردی توسعه‌ی کشور در نظر گرفته شود. امروزه در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، بیکاری یکی از مهمترین مسائل اجتماعی شناخته می‌شود به طوری که در سال‌های اخیر به ویژه در حال حاضر، کشورمان علاوه بر معضل بیکاری، گریبانگیر پیامدهای ناشی از آن و مشکلات دیگری همچون فقر و ناهنجاری‌های روانی، خرابکاری و بزهکاری، مهاجرت، قاچاق مواد مخدر، طلاق و... است. رقم نرخ بیکاری یکی از بزرگترین چالش‌های اقتصاد کشورهای مختلف است. شاخص بیکاری از یک‌سو عمق مشکلات یک اقتصاد را مشخص می‌کند و از سوی دیگر آثار روانی بر جمعیت هر کشور، خصوصاً افراد متخصص و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی دارد؛ از همین‌رو کاهش یا افزایش عده افراد بیکار، از جمله عوامل مهم و اثرگذار در بررسی کارنامه عملکرد اقتصادی دولت‌هاست.
در شرایط فعلی که تحریم‌ها روی اقتصاد ایران سایه انداخته است، علاوه بر رسیدن افرادی به سن کار و قرار گرفتن در صف بیکاران، تعداد زیادی از افراد شاغل شغل خود را از دست می‌دهند و در صف بیکاران قرار می‌گیرد. تحلیل‌های متخصصان بازار کار حاکی از این است که هزینه از دست رفتن مشاغل موجود بیشتر از ایجاد شغل جدید است. آماری به صورت رسمی از بیکار شدن شاغلان موجود و ورودی‌های جدید به بازار کار طی یک ماه و یک سال وجود ندارد. اما رئیس کمیسون اقتصادی مجلس آماری درباره اضافه شدن صف بیکاری را ماهیانه ۱۰۰هزار نفر اعلام کرده است که این میزان در طول یکسال حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر می‌شود. اگر میزان ایجاد اشتغال در یک سال نیز حدود یک میلیون نفر باشد، میزان ایجاد اشتغال با میزان اضافه شدن با صف بیکاران حدودی یکسان است و می‌توان گفت که طرح‌ها و سیاست‌های اشتغالی نقش موثری در کاهش نرخ بیکاری و رونق بازار کار نخواهد داشت.
ماهیانه ۱۰۰ هزار نفر به لشگر
بیکاران اضافه می‌شود
رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس چند روز گذشته با انتقاد از سیاست‌های اقتصادی دولت گفت: ما اگر می‌خواهیم در این جنگ اقتصادی برنده باشیم باید به فکر مردم باشیم. امروز ۳۰ تا ۴۰ درصد مردم گرفتار مشکلات معیشتی هستند. دولت باید یک چتر امنیت روانی برای آنها ایجاد کند که وقتی سرپرست خانواده شب خوابید دغدغه اقلام کالاهای اساسی فردا را نداشته باشد. الیاس حضرتی ادامه داد: هر ماه ۱۰۰ هزار نفر به لشگر بیکاران اضافه می‌شوند. باید در این حوزه به صورت جدی کار کرد. بحث اعتماد مردم موضوع فوق‌العاده مهمی است. ما نزدیک انتخابات هستیم، اما آیا مردم انگیزه‌ای برای شرکت در آن را دارند؟ وی با انتقاد از اقتصاد یارانه و سوبسیدی گفت: ما امروز ۱۱۶۰ میلیارد تومان یارانه‌ای را پرداخت می‌کنیم که کسی متوجه آن نمی‌شود. نظام سوبسیددهی ما به گونه‌ای است که هر که بیشتر مصرف کند بیشتر بهره می‌برد و هر کسی که کمتر مصرف کند تنبیه می‌شود. این سیستم اصلا عادلانه نیست و از همه بدتر باعث ایجاد فساد و رانت می‌شود.
با فرض اینکه آمار و ارقام رئیس کمیسون اقتصادی مجلس درست باشد و ماهیانه ۱۰۰ هزار نفر به لشگر بیکاران اضافه شود، سالیانه حدود یک میلیون و ۲۰۰هزار نفر به جمعیت بیکاران افزوده می‌شوند.
یک اقتصاددان و عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره برنامه‌ها و طرح‌های دولت برای اشتغال و مبارزه با پدیده بیکاری گفت: همواره از نخستین دوران ارائه طرح‌های اشتغالزایی که در دولت اصلاحات آغاز شد اعم از طرح خود اشتغالی تا برنامه جامع اشتغال فراگیر دولت فعلی بدون استثناء، معتقد بودم هیچ‌یک از این طرح‌ها موفق نبودند و نخواهند شد و جز از دست دادن بخش مهمی از منابع ملت نتیجه‌ای در پی ندارند. جمشید پژویان با انتقاد از تهیه هر نوع طرحی تحت عنوان طرح اشتغالزایی توسط دولت‌های مختلف افزود: سوگند یاد می‌کنم که هیچ یک از این طرح‌ها قادر به ایجاد اشتغال نیستند. چرا که بدون ایجاد رشد اقتصادی اشتغال ممکن نیست، کما اینکه در دولت‌های مختلف پس از ارائه هر طرح اشتغالزایی بارها اعلام کردم که محکوم به شکست هستند و امروز نیز خروجی آنها برای همگان مشهود است و آن چیزی جز بروز پدیده بیکاری نیست.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر اینکه دولت نمی‌تواند به صورت تصنعی اشتغال آفرینی کند ادامه داد: هرچند دولت با تزریق منابع مالی به بنگاه‌های اقتصادی بتواند تعدادی از جوانان را جذب بازار کار کند اما به دلیل نبود سرمایه و عدم رشد اقتصادی، کارفرما نمی‌تواند به نیاز نیروی کار خود پاسخ دهد و به همین دلیل این چرخه معیوب بیکاری در تمام دولت‌ها تکرار شده است.
وی تاکید کرد: با قاطعیت اعلام می‌کنم ایجاد اشتغال بدون جذب سرمایه گذاری و فقط با تزریق منابع مالی غیر ممکن است. باید دولت با جذب سرمایه چرخ تولید را راه بی‌اندازد تا نیاز به جذب نیروی کار احساس شود و در این شرایط یک اشتغال پایدار و دائم در فرآیند رشد اقتصادی ایجاد کند.
پژویان با بیان اینکه سوگند یاد می‌کنم که هیچ جای دنیا غیر از تمرکز بر رشد اقتصادی، موفق به ایجاد اشتغال پایدار نشده است افزود: دولت ناگزیر است تا تمرکز خود را برای اشتغالزایی در بخش رفع موانع ساختاری رشد اقتصادی و سرمایه گذاری بگذارد. اگر دولت بتواند ماشین اقتصاد را در یک جاده صاف راه بی‌اندازد قطعا بازار کار و اشتغال سامان خواهد گرفت.
وی تاکید کرد: هیچ طرحی در حوزه اشتغالزایی موفق نیست و قطعا هر هزینه‌ای در طرح‌های با عنوان اشتغالزایی فقط هدر رفت منابع دولت و ملت را در پی خواهد داشت بنابراین تمام سیاست‌های دولت باید در جهت رفع موانع سرمایه‌گذاری و رفع موانع رشد اقتصادی سوق داده شود؛ در این شرایط خود به خود با برون رفت از رکود و ایجاد اشتغال مواجه خواهیم شد.
در شرایطی که اجرای طرح‌های خوداشتغالی با پرداخت وام‌های ۳ میلیون تومانی در زمان دولت‌های هفتم و هشتم و اجرای طرح بنگاه‌های کوچک و زودبازده و مشاغل خانگی در زمان دولت‌های نهم و دهم نشان داد که نمی‌توان با شیوه تزریق پول به طرح هایی که تصور می‌شود مستعد ایجاد اشتغال هستند با بحران بیکاری مقابله کرد. بلکه اجرای چنین طرح‌های به اعتقاد کارشناسان اقتصادی تکرار طرح‌های تورم زای دولت‌های قبلی است. به اعتقاد کارشناسان اقتصادی مسئله بیکاری در ایران با افزایش روز افزون تعداد متقاضیان کار و به ویژه فارغ التحصیلان بیکار و بیکاری مشاغل موجود حاکی از این است که دولت‌ها علاوه بر تامین منابع مالی برای طرح‌های اشتغال زایی، باید اقدامات دیگری را نیز در دستور کار خود داشته باشند.