نظر به فروش پانصد هزار جلد کتاب قسطی طی یک سال می‌توان گفت در شرایط اقتصادی دشوار کنونی و در وضعیتی که زندگیِ بخش بزرگی از جامعه با خریدهای قسطی پیش می‌رود، وجود این امکان برای اهالی کتاب نیز، اگرچه فرهنگ را هم به امری قسطی تبدیل می‌کند، قابل توجه است.
«راهنمای خرید قسطی»، «بهترین فروشگاه‌های اینترنتی خرید قسطی»، «خرید اقساطی بدون پیش‌پرداخت و ضامن» و... این‌ها عباراتی است که چند سالی است بیش از پیش در اس‌م‌اس‌های تبلیغاتی و جست‌وجوهای اینترنتی یا روی بیلبوردهای شهری دیده می‌شوند. شیوه‌ای که با توجه به افزایش افسارگسیخته‌ی تورم و کاهش قدرت خرید مردم، با استقبال عمومی نیز مواجه است. هرچند تحلیل سوگند قره‌باغی، مدیرکل بازرگانی رسته‌ی خانه و خودروی دیجی‌کالا این است که مدل‌های مختلف پرداخت برای رفع دغدغه‌های متفاوت کاربران مورد استفاده قرار می‌گیرد به طور مثال اعتبار وام بانکی بیشتر برای کالاهای بادوام مثل موبایل، لپ‌تاپ و لوازم خانگی استفاده می‌شود و پرداخت چهارمرحله‌ای و تک‌مرحله‌ای ۳۰ روزه برای نیازهای اساسی و روزمره‌تر مثل مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی و...
در حوزه فرهنگ اما اوضاع چه‌طور است؟ و آیا خرید اقساطی کالاهای فرهنگی و مشخصا کتاب به همان اندازه که خرید قسطی سایر کالاها با استقبال مواجه است مورد اقبال عمومی قرار می‌گیرد؟ آیا امکان پرداخت قیمت کتاب به صورت قسطی آن هم در شرایطی که چاپ‌های جدید هم‌چون هر کالای دیگری با افزایش روزافزون قیمت به بازار می‌آیند، می‌تواند موجب افزایش خرید و به‌تبع افزایش سرانه مطالعه شود؟ این‌ها سوالاتی است که برای جست‌وجوی پاسخ‌شان طبیعتا باید به بررسی آمار فروش اقساطی کتاب پرداخت. آماری که خبرآنلاین برای به دست آوردن‌شان به سراغ فروشگاه‌ها اینترنتی فعال در زمینه فروش اقساطی؛ دیجی‌کالا و اسنپ و همچنین سامانه‌ای تنها مختص فروش کتاب؛ کتاب‌وام، رفت.
خرید پانصد هزار جلد کتاب قسطی توسط صد و ده هزار کاربر
در سال گذشته (۱۴۰۳) چیزی قریب به سه میلیون و ششصد هزار جلد کتاب در دیجی‌کالا فروخته شد. عددی که قریب به ۱۵ درصد آن به صورت اقساطی بود. این ۱۵ درصد؛ تقریبا معادل پانصد هزار جلد کتاب از سوی صد و ده هزار کاربر خریداری شد. ضمن این که از مجموع این سه میلیون و ششصد هزار جلد، فقط ۲۶ درصد ارسال به تهران بوده و الباقی مجموعا به ۱۷۱۵ دهستان و شهر ایران ارسال شده است. این بخشی از آماری است که سوگند قره‌باغی، مدیرکل بازرگانی رسته خانه و خودروی دیجی‌کالا اعلام می کند.طبق گفته وی امکان خرید اقساطی از بهمن‌ماه ۱۴۰۱ برای کتاب نیز فراهم شد. هرچند دسته‌بندی کتاب، به نسبت دیگر دسته‌بندی‌ها، به علت میانگین قیمت پایین‌تر و هزینه‌ی عملیاتیِ پردازش و ارسال بالاتر، برای هیچ کدام از فروشگاه‌های اینترنتی چندان سودآور نیست. با این حال آن‌ها این اقدام را در راستای عمل به مسئولیت اجتماعی خود در زمینه‌ی توسعه‌ی فرهنگ مطالعه و ورای مسئولیت نظام‌مند فروش، تلقی می‌کنند.قره‌باغی برای روشن‌تر شدن موضوعی که در ابتدا به آن اشاره کرد؛ فروش قریب به سه میلیون و ششصد هزار جلد کتاب در سال ۱۴۰۳ که قریب به ۱۵ درصد آن قسطی بوده است، از نسبت خرید اقساطی به خرید کل در رسته‌های دیگر مثال می‌زند. طبق گفته‌ی او در رسته‌ی لوازم خانگی که شامل محصولات متفاوت است نسبت خرید اقساطی به خرید کل در سال ۱۴۰۳، نزدیک به ۳۵ درصد بوده است. با این حساب فاصله‌ی معنادار میان نسبت‌های مذکور در رسته‌ی کتاب می‌تواند قابل تامل باشد. تحلیل قره باغی این است که مدل‌های مختلف پرداخت برای رفع دغدغه‌های متفاوت کاربران مورد استفاده قرار می‌گیرد به طور مثال اعتبار وام بانکی بیشتر برای کالاهای بادوام مثل موبایل، لپ‌تاپ و لوازم خانگی استفاده می‌شود و پرداخت چهارمرحله‌ای و تک‌مرحله‌ای ۳۰ روزه برای نیازهای اساسی و روزمره‌تر مثل مواد غذایی، آرایشی و بهداشتی و... با این حساب به نظر می‌رسد خرید اقساطی کتاب نسبت به خرید اقساطی دیگر گروه‌کالاها با اقبالی عجیب‌وغریب مواجه نیست. هرچند طبیعتا خرید قسطی پانصد هزار جلد کتاب از سوی صد و ده هزار کاربر آن هم فقط در یک سال، عددی قابل توجه است.با توجه به این که امکان خرید اقساطی -به‌عنوان یکی از انواع روش‌های خرید در دیجی‌کالا- از بهمن‌ماه ۱۴۰۱ برای کتاب به وجود آمده است سوال دیگر این است که آیا نسبت خرید اقساطی به خرید کل در این گروه‌کالا در طول زمان افزایش پیدا کرده است یا کاهش؟ درواقع از زمان شکل‌گیری این امکان شاهد سیر صعودی آن بوده‌ایم یا سیر نزولی؟ قره‌باغی در پاسخ به این سوال اشاره می‌کند اگرچه رشد فروش از سالی به سال دیگر امری طبیعی است اما در این میان نسبت‌ها تغییر چندانی نمی‌کنند. درواقع اگرچه آمار فروش کتاب در این فروشگاه اینترنتی در پایان سال ۱۴۰۴ طبیعتا بیش از سال ۱۴۰۳ خواهد بود اما نسبت خرید اقساطی به خرید کل کمابیش همان ۱۵ درصد خواهد ماند. به گونه‌ای که حتی اگر در ماه‌هایی به ۱۶ و نیم یا ۱۷ درصد هم برسد میانگین سالانه همان ۱۵ درصد است.این که چه در خرید کل و چه در خرید اقساطی کتاب، کدام موضوعات بیشتر مورد علاقه کاربران است سوال دیگری است که قره‌باغی در پاسخ به آن از رسته‌ی فلسفه و روانشناسی (قریب به نهصد و ۱۰ هزار جلد کتاب در سال ۱۴۰۳) به‌عنوان رسته‌ی نخست نام می‌برد که نسبت به رسته‌های بعدی از تفاوت معناداری برخوردار است. بعد از فلسفه و روانشناسی، شعر و ادبیات با بیشترین اقبال مواجه بوده‌اند و سپس کتاب‌های کودکان‌ونوجوانان و بعد هم زبان انگلیسی و کتاب‌های چاپی غیرفارسی. رتبه ششم نیز به کتاب درسی و کمک‌درسی و آزمون‌ها تعلق گرفته است.