برجام معاهدهای است که ۱۰سال پس از تولدش، مرگ آن اعلام میشود. هر چند برجام در سال ۹۷ و با خروج رسمی ایالات متحده و تحریمهای گسترده اقتصادی ایران، در کما قرار گرفته بود اما سه کشور اروپایی تصمیمگرفتند پس از یک دهه درنهایت ماشه را به سمت آن بچکانند و آن را به خاک بسپارند.هر چند تحقیقات تاکنون نشان میدهند اجرای مکانیسم ماشه به معنای دو یا چند برابر شدن فشارهای موجود نیست زیرا تحریمهای شورای امنیت برعکس تحریمهای ثانویه ایالات متحده، تمرکزش به جای اقتصاد ایران، بر اشاعه برنامه اتمی و تسلیحاتی ایران است. در واقع هدف تحریمهای آمریکا ورشکستگی اقتصاد ایران و هدف تحریمهای شورای امنیت توقف برنامه هستهای و تسلیحات ایران است. پس این تحریمها علیالاصول نمیتوانند فشارهای مستقیم بیشتری بر اقتصاد ایران وارد کنند.
با این حال تنها انتشار خبر اجرای مکانیسم ماشه کافی بود که هم نرخ طلا در بازارهای داخلی رکورد بزند و هم نرخ دلار. دلار که پس از آغاز مذاکرات غیرمستقیم در فروردین ماه هرگز به نرخ بیش از ۱۰۰ هزار تومانی نرسیده بود و حتی پس از پایان جنگ ۱۲ روزه هم نرخ آن به نظر کنترل شده میآمد به بیش از ۱۰۷ هزار تومان رسیده است. این در حالی است که گزارشهای رسمی مختلف از افزایش نرخ تورم و رسیدن آن به نرخی بیش از ۴۰ درصد هم حکایت میکنند.
در این رابطه کارشناسان میگویند علیرغم اینکه امروز کشوردر یک وضعیت جنگی قرار دارد اما اقتصاد وضعیت جنگی به خود نگرفته است وو درزمینه سیاستگذاری هم همچنان نوع سیاستگذاری بودجهای و اقتصادی،سیاستگذاری روزهای عادی و نرمال است،نه سیاستگذاری عصر جنگ. در همین رابطه مرکز پژوهشهای مجلس به انتشار گزارشی در مورد اجرای مکانیسم ماشه منتشر کرده که بر این اساس تحلیلگران مرکز پژوهشهای مجلس معتقدند مخاطرات اقتصادی این رخداد، «نه چندان قابل توجه و قابل مدیریت» است.در این گزارش آمده است که میان تحریمهای هدفمند شورای امنیت و تحریمهای جامع ثانویه آمریکا، واقعیت غیرقابل چشمپوشی است. تحریمهای سازمان ملل از اساس «اشاعه محور» و بر محدود سازی برنامههای هستهای و موشکی از طریق ممنوعیتهای تسلیحاتی، مسدودسازی دارایی نهادهای مشخص و کنترل صادرات اقلام با کاربرد دوگانه متمرکز شده است. در مقابل تحریمهای ثانویه آمریکا «اقتصادمحور» بوده و با هدف قرار دادن بخشهای حیاتی اقتصاد ایران مانند نفت و بانکداری، بهدنبال فلج کردن اقتصاد کشور بوده و هست، بنابراین فعالسازی ماشه بهخودی خود، رژیم تحریم جدیدتر و شدیدتر از فشارهای اقتصادی فعلی ایجاد نمیکند.