دیاکو حسینی، در تحلیل بیست‌ودومین گزارش سه‌ماهه وزارت امور خارجه در خصوص برجام شامل آخرین وضعیت مذاکرات جاری که روز دوشنبه و پس از ارائه آن به مجلس منتشر شد، در پاسخ به سئوالی در خصوص پیامدهای عدم پیگیری مذاکرات وین برای احیای برجام گفت: ما برجام را از یک بعد می‌توانیم به طور فنی در قالبی تحلیل کنیم که آن مقطع زمانی است که برجام توسط ایران و آمریکا اجرا می‌شد؛ در این گزارش لیستی از اتفاقات مثبتی که برای اقتصاد ایران رخ داده را دیدیم به رغم این که در دوره آقای اوباما هم رفتارهایی از طرف آمریکا شکل گرفته بود که از نگاه ایران می‌توانست نقض برجام محسوب شود و ایران همان موقع هم شکایتی را تنظیم کرده و به کمیسیون مشترک در نامه‌های رسمی ارائه داده بود با این وجود در آن مقطع زمانی که برجام در حال اجرا بود، می‌توان در این قالب دید که با همه نواقص فشار در اقتصاد ایران تا اندازه زیادی کاهش پیدا کرد و فروش نفت ایران سامان گرفت و تبادلات مالی ایران و بانک‌های بین‌المللی کم و بیش در روال قابل قبولی به جلو حرکت می‌کرد که نگاه به برجام از این زاویه یک توافق قابل دفاع بود و شاید ایده‌آل‌تر بود ولی توافقی بود که می‌توانست به کاهش تنش و کاستن از فشار بر حوزه اقتصاد ایران کمک کند. وی ادامه داد: با این حال اگر از یک زاویه بالاتر به موضوع نگاه کنیم و ماجرای خروج دولت ترامپ از برجام و حوادث بعد از آن را نیز در نظر بگیریم؛ باید این واقعیت را بپذیریم که برجام در حل و فصل اختلافات بین ایران و آمریکا یک توافق ناقص بود. ضمن این که در زمان انعقاد برجام هم هیچ اتفاق نظر محکمی درون واشنگتن و در درون تهران در رابطه با این که توافق می‌تواند منافع کشور را تامین کند وجود نداشت.حسینی افزود: از این زاویه دید طبعا برجام توافق ناقصی بود که نمی‌تواند ضامن همه منافع ایران و آمریکا باشد و به مشکلات بنیادین دو کشور بی‌توجه است که البته بنا هم نبوده چنین توجهی صورت بگیرد و قرار بر این بود طبق توافق و تفاهم، صرفا به مشکل هسته‌ای ایران از یک طرف و تحقیق‌های مرتبط هسته‌ای از طرف دیگر توجه کند. بنابراین چون ریشه اختلافات ایران و آمریکا و دامنه گسترده این اختلافات بر جای خود باقی بود طبیعی است که بی‌اعتمادی بین ایران و آمریکا همچنان وجود داشت و در این بین هم عده‌ای انتظار نابه جایی از این توافق محدود داشتند؛ در نتیجه با اتکا به این که ایران بسیاری از رفتارهایی که از نظر آمریکا نامطلوب است را در سایر حوزه‌های غیر هسته‌ای ادامه می‌دهد و از نگاه ایران نیز آمریکا هم همچنان به تحریم‌های مختلف خودش ادامه می‌دهد و بی‌اعتمادی به ایران را در میدان عمل و در حوزه‌های دیگر تعقیب کرده و به ادعای تهران در حال آسیب زدن به ایران است. این توجیه کافی بود برای این که برجام را پس از مدت کوتاهی که به اجرا گذاشته شد به تدریج به سمت تضعیف و در نهایت توقف اجرای آن پیش ببرند. ما در این مقطع در معرض یک انتخاب قرار داریم؛ اینکه بپذیریم برجام یک توافق ناقص است و به بسیاری از مشکلات بین دو کشور رسیدگی نکرده و بی‌اعتمادی‌های طرفین به جای خود باقی است و همچنان انگیزه‌هایی وجود خواهد داشت برای اینکه ایران از مواهب اقتصادی برجام متنفع نشود به خاطر اینکه از نگاه آن عده در واشنگتن، ایران با یک اقتصاد پویاتر و قوی‌تر اهرم‌ها و منابع بیشتری برای پیگیری سیاست‌هایی که از نگاه واشنگتن مضر به حال منافع آمریکا هستند، خواهد داشت و آمریکا هم احتمالا در آینده تحریم‌هایی غیرمرتبط با هسته‌ای و غیرمرتبط با توافق مضر به حال اقتصاد ایران و برجام وضع خواهد کرد و حتی ممکن است این تحریم‌های جدید لغو برخی از تحریم‌ها در برجام را نیز تحت تاثیر منفی خودش قرار دهد؛ یا باید این واقعیت را بپذیریم و به این توافق نیم بند و ناقص اما به هر حال با حداقلی از منافع و تضمین آن برای طرفین کنار بیاییم و یا اینکه هیچ توافقی در کار نباشد و ایران برنامه‌های هسته‌ای را با همان شدت و سرعت ادامه دهد و آمریکا هم تحریم‌های مضاعفی همان‌طور که در دوره ترامپ دیدیم به ایران تحمیل کند و چه بسا در خلال این عدم توافق به سمت تنش‌های دوره‌ای و چه بسا یک جنگ خواسته یا ناخواسته تصادفی یا عامدانه محدود یا تمام عیار حرکت کنیم.
این تحلیل‌گر مسائل سیاست خارجی گفت: گزینه بعدی این است که اگر جنگ و تنش نمی‌خواهیم و توافق محدود را به حال ایران مفید نمی‌بینیم، به سمت یک توافق جامع استراتژیک حرکت کنیم که تمامی اختلافات ایران و آمریکا را از موضوع آینده فلسطین گرفته تا درباره عراق و یمن، مسائل حقوق بشر، پایگاه‌های نظامی آمریکا در اطراف ایران و همه اقدامات مستقیم یا غیرمستقیمی که آمریکا علیه ایران انجام می‌دهد را در نظر بگیرد که اگر این چنین باشد، وارد یک فاز کاملا جداگانه‌ای خواهیم شد که باید این را نیز سنجید که آیا پیش‌زمینه‌های حرکت به سمت چنین توافقی در ایران و آمریکا وجود دارد، یا خیر و آیا طرفین به الزامات چنین حرکتی پایبند خواهند بود یا نه؟وی افزود: این هم گزینه سوم است که در پیش داریم؛ لذا من فکر می‌کنم در نهایت آنچه که آقای ظریف در این گزارش دوره‌ای و نامه پایانی ارائه داده توصیفی از این وضعیت واقع‌بینانه بود که از توافق برجام از ابتدا نباید انتظار معجزه می‌داشتیم و هر کسی که داشته اشتباه بوده است. دوم اینکه به رغم همه این نواقص برجام هنوز توافقی بود که بهتر از نبودن هیچ توافقی و رفتن به سمت تنش‌های غیر ضروری بود. سوم این که اگر قرار است در آینده به توافق برجام متعهد باشیم، نیازمند این هستیم که با یک اجماع نظر و اتفاق نظر داخلی و با اشراف به همه محدودیت‌ها و نواقصی که در راه برجام وجود دارد، نگاه کنیم و خودمان را با این توافق با همه نواقصش سازگار کنیم و در عین حال حقوق ایران را که در این توافق است، با همه قدرت و همه ابزارهای تعبیه شده در این توافق پیگیری کنیم. وی ادامه داد: من فکر می‌کنم این کلیت بحث آقای دکتر ظریف در این گزارش بود و تلاش برای غیرسیاسی کردن قضاوت درباره برجام و از بعد داخلی بیرون کشاندن این توافق که به نظرم نه فقط برای برجام، بلکه برای هر توافق بین‌المللی دیگری ضروری است و اگر قرار باشد توافق بین‌المللی درون بستر سیاست داخلی کشورها مورد چالش و کشاکش قرار بگیرد، طبعا نمی‌تواند به سرانجام برسد یا منافع حداقلی که هر کشوری می‌تواند از یک توافق بین‌المللی کسب کند را تصریح کند. حسینی در پاسخ به این سئوال که رئیس‌جمهور در سخنرانی روز چهارشنبه خود در جمع هیات دولت به قطعنامه‌هایی اشاره کردند که پس از امضای برجام بدون حتی یک ثانیه اجرا از سوی ایران لغو شدند، الآن اگر قرار باشد مذاکرات برای احیای برجام پیگیری نشود، آیا امکان دارد که به همان نقطه برگردیم و در برهه کنونی اگر بخواهیم به همان نقطه برگردیم، چه ضرر و زیانی متوجه کشور خواهد شد، گفت: من فکر می‌کنم ما در آن نقطه هستیم و الآن سئوال این است که اگر می‌خواهیم در نقطه‌ای که امروز هستیم و برجام به اجرا گذاشته نمی‌شود، باقی بمانیم یا اینکه به جلو حرکت کنیم و همان برجام که با همه نواقص برای ایران منافعی داشت را احیا کنیم. این انتخاب در وهله اول به رویکرد و انتظاری که از برجام داریم بستگی دارد و انتظاری که از توافق با یک کشور دشمن داریم. اگر انتظار داریم توافق با یک کشور دشمن کاملا صادقانه و در جهت منافع ایران به طور مطلق باشد، طبیعی است چنین توافقی نمی‌تواند وجود داشته باشد و برجام در آینده هم نمی‌تواند این انتظار را برآورده کند.وی افزود: از طرف دیگر اگر با این رویکرد به برجام و مذاکرات احیای برجام نگاه کنیم که قرار است توافقی احیا شود که با یک کشور دشمن منعقد شده طبعا در اجرای آن صداقت نخواهد داشت چون دشمن است و قادر هم نخواهد بود که مطالبات حداکثری ما را نیز برآورده کند. اگر با این دید وارد بحث احیای برجام شویم، در این صورت به نظرم برجام خواهد توانست مقداری از انتظارات ما را برآورده سازد و فقط کمی از فشار اقتصادی بر ایران را کمتر کند و اگر وارد این حوزه نشویم و همچنان رویکرد حداکثری یا ماکسیمالیستی به برجام داشته باشیم در این صورت به نظرم طبعا یا برجام احیا نخواهد شد و مذاکرات متوقف خواهد شد یا اگر بشود در مدت بسیار کوتاهی دوباره به وضع سابق دچار خواهد شد چون انتظارها با واقعیت‌ها سازگار نیست.
وی ادامه داد: در این صورت همان‌طور که امروز می‌بینیم فشار سنگینی به ایران وارد می‌شود و حتی امکان تجارت با کشورهای دوست را از دست می‌دهیم. قبل از خروج ترامپ از برجام شاید عده‌ای این گمان را داشتند که مساله فقط تحریم‌های چندجانبه بین‌المللی است، درست است این تحریم‌ها بسیار مهم هستند چون به تحریم‌ها جنبه قانونی می‌دهند اما در این دوره احساس شد که تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، همان آمریکایی که از ابعادی در حال افول است.
آمریکا: ایران می‌خواهد تقصیر را به گردن ما بیندازد
جدال لفظی مقامات ایران و آمریکا
توئیت شنبه شب عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران در مذاکرات وین با واکنش تند وزارت خارجه آمریکا روبهرو شد.
آمریکا بخشی از توئیت عراقچی درباره تبادل زندانیان را به تندی تکذیب کرد و در پاسخ سعید خطیب زاده اظهارات سخنگوی وزارت خارجه آمریکا را رد کرد و نوشت ایران و آمریکا درباره تبادل زندانیان به توافق هم رسیده‌اند. معاون وزیر خارجه ایران شامگاه شنبه در یک رشته توئیت نوشت: «ما در دوران انتقالی به سر می‌بریم و یک انتقال دموکراتیک قدرت در تهران در حال انجام است. روشن است که گفت‌وگوهای وین باید منتظر دولت جدید در ایران بماند. این اقتضای هر دموکراسی است.» عراقچی در ادامه خواستار آن شد که تبادل زندانیان به برجام گره زده نشود. او گفت: «تبادل (زندانیان) را گروگان اهداف سیاسی قرار دادن، باعث از دست دادن تبادل و هم توافق می‌شود.» رئیس هیات ایرانی در مذاکرات برجام افزود: ۱۰ فرد زندانی از همه طرف ها می‌توانند همین فردا آزاد شوند، اگر آمریکا و انگلیس به تعهدات خود در توافق به عمل آمده عمل کنند. ند پرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به تندی به این توئیت ها واکنش نشان داد و با صدور بیانیه‌ای گفت: «این اظهارات، تلاشی شنیع و برای رفع تقصیر و شانه خالی کردن از مسئولیت بن‌بست کنونی در بازگشت متقابل احتمالی به پایبندی به برجام است.»پرایس افزود: زمانی که ایران تصمیمات لازم را اتخاذ کرد، ما آماده بازگشت به وین جهت تکمیل کار بر روی یک بازگشت مشترک به برجام هستیم. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بخش دیگری از بیانیه خود به سخنان عراقچی درباره آزادی زندانیان اشاره کرد و نوشت: «درخصوص اظهاراتی که درباره آمریکایی‌های زندانی در ایران می‌شود نیز باید گفت که ما تلاش دیگری را برای دادن امید واهی به خانواده‌های آنها شاهد هستیم. عراقچی درباره گروگان گرفته‌شدن توافق از سوی ما می‌گوید، در حالی که دولت او چهار آمریکایی را سال‌هاست که زندانی کرده است».بر این اساس، وزارت خارجه آمریکا در این‌باره توضیح داد: «هنوز هیچ توافقی در زمینه زندانی‌ها حاصل نشده است. اگر ایران واقعا می‌خواهد که ژست بشردوستانه بگیرد، می‌تواند به سادگی و فوراََ زندانی‌ها را آزاد کند.»
در ادامه این بیانیه آمده است: «آزادی شهروندان بازداشتی ما از اولویت بالایی برخوردار است و ما کماکان منتظر رخ دادن آن هستیم.» پرایس افزود: «ما در جریان مذاکرات وین، گفت‌وگوهای غیرمستقیمی درباره موضوع زندانی‌ها انجام دادیم و تأخیر در از سرگیری این روند، کمک‌کننده نیست. هر چند که موثرتر بود اگر طی نشستی در وین به پیشرفتی در این خصوص می‌رسیدیم، ولی ما برای ادامه‌دادن گفت‌وگوها درباره زندانی‌ها طی این دوره (انتقال قدرت در ایران) آماده هستیم.» این بیانیه در صفحه توئیتر رابرت مالی نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز بازتاب پیدا کرده است.
فلاحت‌پیشه: مانع‌سازان برجام در ایران روز به روز زندگی‌شان بهتر می‌شود
هزینه تحریم‌ها را مردم می‌دهند نه سیاستمداران
گروه سیاسی: رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی گفت: اگر آقای رئیسی قبل از شروع دولتش با یک برجام احیا شده روبهرو می‌شد، می‌توانست به مسائل توسعه‌ای در کشور بیندیشد.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، درباره این که عده‌ای مطرح می‌کنند «برجام» را یک شر می‌دانند و معقتدند قانون مجلس شر آن را از سر دولت بعدی برداشت در صورتی که این توافق یک تصمیم حاکمیتی است و نظام درباره آن باید تصمیم بگیرد، سرنوشتش در دولت رئیسی چه می‌شود، گفت: معتقدم در مورد برجام مواضع مختلفی بیان می‌شود، آن هم در صورتی که برجام حاصل یک توافق سیاسی و دیپلماتیک بین چند قدرت است که ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای با قدرت‌های روز جهانی این توافق را انجام داد.البته در برجام خطوط قرمز طرف‌های متقابل رعایت نشده است و لذا این توافقنامه یک «حد مقدور» است و برای هیچ کدام از طرفین «حد مطلوب» نیست. وی با بیان اینکه به طور طبیعی نظرها و موضع‌گیری‌های مختلفی در قبال برجام شکل می‌گیرد، ادامه داد: در امر مملکت‌داری یک موضوعی تحت عنوان سیاست‌گذاری وجود دارد که سیاست‌گذاران بین محاسبه سود و زیان، بین محاسبه تهدید و فرصت، بین محاسبه دستاوردها و ضررها مقایسه‌هایی را انجام می‌دهند که پس از انجام این محاسبات در نهایت تصمیمی که می‌گیرند حاصلش حد مقدور است؛ از همین رو باید گفت که برجام یک حد مقدوری است که طرفین به آن دست پیدا کردند. فلاحت‌پیشه عنوان کرد: برجام اگر با یک تحلیل جامع از وضعیت بین‌الملل همراه شود، طبیعتاً کسانی که نگاه واقع‌گرایانه دارند، همراه و حامی‌اش می‌شوند؛ زیرا معتقدند با واقعیت‌های مبنی بر تقابل قدرت هم‌خوانی دارد اما در مقابل آن دسته از افرادی که نگاه کاملاً آرمانی دارند، قصعاً در حوزه‌های مختلف این توافقنامه نظرات مخالف در مقابل گروه اول دارند؛ چراکه آرمان‌ها و اهداف حداکثری آنها تامین نشده است.از آنجایی که علم سیاست علم «حد مقدور» و علم واقع‌گرایانه است و اگر با این نگاه به مسائل و مشکلات موجود بنگریم؛ باید امورات کشور و بیش از ۸۴ میلیون نفر جمعیتش مدیریت شود که در این صورت، برجام یک امر قابل قبولی است.
وی با تاکید بر اینکه برجام نباید معیاری برای قضاوت ارزش‌ها بین طرف‌های مختلف چه موافقان و چه مخالفان باشد، گفت: به طور مثال ما مشاهده می‌کنیم از برجام برای قضاوت کسانی که امضا و اجرایش کردند، استفاده می‌شود که به اعتقاد من این کار غیرحرفه‌ای است.
فلاحت‌پیشه خاطرنشان کرد: به شخصه معتقدم با توجه به واقعیت‌های موجود در دنیای امروز برجام یک «حد مقدور» قابل دفاع بود و امروز هم اعتقادم بر این است.
وی خاطرنشان کرد: اگر ایران در دوران انتقال دولت و قدرت از آقای روحانی به آقای رئیسی برجام احیا را می‌کرد، بسیار به سود منافع ملی بود؛ چراکه گذر زمان بیشتر به ضرر جمهوری اسلامی ایران است، زیرا آقای رئیسی مجبور می‌شود اولین بودجه خودش را در قالب یک بودجه تحریمی بنویسد. پیش‌نویس بودجه بلافاصله بعد از تشکیل دولت جدید شکل می‌گیرد، یعنی وزرایی که از مجلس رای اعتماد می‌گیرند، اولین کارشان این است که در جلسه تهیه پیش‌نویس بودجه شرکت کنند که با وضعیت موجود، این طرح پیش‌نویس تحریمی خواهد بود؛ درصورتی که اگر در روند انتقال دولت همکاری بین آقای روحانی و آقای رئیسی زیر نظر شورای عالی امنیت ملی که تصمیم‌گیرنده مقوله‌های کلان همچون سیاست خارجی، برجام و پرونده هسته‌ای است، شکل می‌گرفت، رئیس دولت سیزدهم می‌توانست اولین بودجه خودش را توسعه‌ای ببندد.رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی در مجلس دهم خاطرنشان کرد: در طول دورانی که ترامپ از برجام خارج شد، زحمات زیادی در کشور کشیده شد اما کل بودجه تحت عنوان یک بودجه جاری بسته شد نه بودجه توسعه‌ای آن هم در صورتی که در شأن کشور ما نیست بودجه‌های‌مان را فقط جاری ببندیم بلکه کشور ما نیازمند بودجه توسعه‌ای است.وی با بیان اینکه اگر آقای رئیسی با یک برجام احیا شده مواجه می‌شد، اولین بودجه‌اش یک بودجه توسعه‌ای بود، گفت: ویژگی‌های این بودجه این است که در آن اشتغال ایجاد می‌شود، بهره‌برداری صورت می‌گیرد، عمران به وجود می‌آید، شاخص‌هایی مانند رشد ۸ درصد صنعتی و اقتصادی شکل می‌گیرد و با کاهش بیکاری و تورم روبهرو می‌شویم و ما همه این‌ها را می‌توانستیم به دست بیاوریم اگر روند انتقال دولت با همکاری در قضیه برجام صورت می‌گرفت اما اولین بودجه دولت سیزدهم، بودجه‌ای است که قرار است در شرایط بحران شکل گیرد. فلاحت‌پیشه تاکید کرد: واقعیت این است که در کشور ما این ملت ایران است که هزینه تحریم‌ها را پرداخت می‌کند نه سیاستمداران ایران؛ زیرا چه آنهایی که جلسات فوق‌العاده‌ای بر سربرجام دارند و چه کسانی که بر سر مانع‌سازی برای برجام تشکیل جلسه می‌دهند، حقوق فوق‌العاده و حق مأموریت دریافت می‌کنند و روز به روز زندگی‌شان بهتر می‌شود. وی ادامه داد: البته کاسبان تحریم اوضاع‌شان بسیار بهتر است؛ آنها کسانی هستند که راضی می‌شوند نفت ایران را به نصف قیمت قاچاق کنند و موقعیت خودشان را ارتقا ببخشند در صورتی که این مردم هستند که با کاهش ارزش پول ملی، ادامه مسدود شدن منابع کشور و افزایش هزینه‌های تولید و مصرف ضرر می‌کنند و همه این بارها بر دوش مردم است. این نماینده پیشین مجلس با اشاره به اینکه در تصمیم‌گیری درباره احیا برجام هرچه بیشتر تعلل صورت گیرد، مردم ضرر می‌کنند، عنوان کرد: اعتقادم بر این است دولت آقای بایدن با دولت آقای ترامپ فرق دارد، یک عزم جدی در دولت او وجود دارد برای اینکه مسائل هزینه‌ساز را از سیاست خارجی‌اش بردارد و مانع از این شود که محافظه‌کاران در داخل آمریکا هزینه‌هایی را به دولت این کشور تحمیل کنند که برجام یکی از این هزینه‌ها است، بنابراین دولت بایدن به دنبال رفع این مشکل‌ها است.وی ادامه داد: در اواسط مرداد که دولت جدید تشکیل می‌شود، تمام وقت رئیس‌جمهور و کابینه‌اش صرف اموری همچون معرفی وزرا، برگزاری جلسات رای اعتماد و بعد از آن معرفی تیم‌های جدید مذاکره‌کننده و اعلام راهبردها می‌شود در صورتی که هر روزی که بگذرد، فشار بیشتری روی دوش ملت ایران وارد تحمیل می‌شود. من امیدوارم به آن روزی برسیم که نیازها و مشکلات و زجرهای ملت در تصمیم‌گیری سیاستمداران جایگاه نسبی پیدا کند.