حجت‌الاسلام حسن روحانی گفت: لازم می‌دانم غم این ایام را یک بار دیگر به ملت بزرگ ایران تسلیت بگویم. وی ادامه داد: غم از دست دادن سرداری شجاع در منطقه و جهان، غم عزیزانی در کرمان که در تشییع سردار حضور داشتند و غم بسیار بزرگ و سهمگین سقوط هواپیمای مسافربری اوکراینی که ۱۷۶ نفر را به کام مرگ کشاند.رئيس‌جمهور از تلاش‌های فراوانش برای روشن شدن ابعاد سقوط هواپیما سخن گفت و افزود: از لحظه‌ای که احتمال دادم سقوط هواپیما به صورت طبیعی و عادی نباشد تلاش فراوانی کردم که دوره بررسی و تحقیق، کوتاه شود تا بدانیم هواپیما چگونه سقوط کرد. وی تاکید کرد: همکاری‌های خوبی از طرف نیروهای مسلح که تنها مسیر ما برای یافتن حقیقت بود، انجام شد و بلافاصله بعد از آنکه برای من مشخص شد یک خطای بسیار دردناک و نابخشودنی انسانی اتفاق افتاد، به مسئولان امر اعلام کردم که بلافاصله به مردم اطلاع دهند.رئيس‌جمهور گفت: قول می‌دهم دولت با تمام امکاناتش پیگیر حادثه سقوط هواپیمای مسافربری باشد و قوه قضاییه با یک قاضی ویژه دنبال رسیدگی سریع به ابعاد آن باشد. قوه قضائیه باید یک دادگاه ویژه با یک قاضی عالی‌رتبه و چندین کارشناس برای پرونده سقوط هواپیما تشکیل دهد. این یک پرونده عادی و معمولی نیست و همه دنیا به این دادگاه نگاه می کنند. این حادثه، بسیار تلخ بود و تحملش برای مردم بسیار سنگین است، حتی اگر این هواپیما به خاطر نقص فنی هم سقوط کرده بود باز بسیار غم‌بار بود. بعد از مشخص شدن خطای انسانی، غم مردم چندین برابر شد.وی بیان کرد: به خانواده‌های جانباختگان ایرانی و خارجی تسلیت می‌گویم و همانطور که با رهبران و مسئولان آن کشورها صحبت کردم، قول می‌دهم دولت با تمام امکاناتش پیگیر مسئله سقوط هواپیما باشد.رئيس‌جمهور با قدردانی از همکاری خوب نیروهای مسلح در روشن شدن علت سقوط هواپیمای اوکراینی، تاکید کرد: دولت تا کشف همه جوانب امر، مجازات افراد دخیل در این حادثه و اطمینان بخشی به مردم برای جلوگیری از تکرار این مساله، به تلاش هایش ادامه می دهد. روحانی افزود: به همه عزیزان دولت توصیه می‌کنم در کنار این خانواده‌های عزیز باشند. از مردم عزیز ایران می خواهم در کنار این عزیزان همدردی ارزشمندی انجام دهند. رئيس‌جمهور گفت: وزیر راه، مسئولان دولتی، استانداران در کنار این عزیزان قرار بگیرند. من به عنوان یک پدر احساس می کنم غم از دست دادن جوان نخبه سطح بالای تحصیل کرده که سرمایه کشور بوده، چه قدر سخت است.روحانی بیان کرد: اینکه نیروهای مسلح با صراحت لهجه خطا را اعلام و قبول کردند گام اول خوبی بوده است. وی گفت: من به دلیل آشنایی کم و بیش که با پدافند هوایی دارم عرض می کنم که نمی تواند فقط یک فرد مقصر باشد.
راه‌حل عبور از بحران؛ وقتی جامعه از نفرت به بهت می‌رسد
جامعه روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد
پس از گذشت قریب دو ماه از اتفاقات آبان‌ماه، حال دوباره به‌دنبال ساقط شدن هواپیمای اوکراینی و سه روز پنهان کردن واقعیت سقوط از مردم، جامعه روزهای سختی را پشت سر می‌گذارد و اعتراضات و ناآرامی‌هایی را هم به‌دنبال داشته است؛ اما راه عبور از بحران چیست؟
به گزارش ایرنا، ناآرامی‌های اجتماعی کشور در مقایسه با سال‌های گذشته با افزایش قابل توجهی روبه‌روست و در فاصله کوتاه مجدداً تکرار می‌شود؛ اعتراضاتی که در برخی موارد به چالش‌های سیاسی و امنیتی نیز دامن زده و خسارات سنگینی در ابعاد مختلف به کشور وارد می‌کند. اما بحران اجتماعی را چگونه باید تعریف کرد؟ راهکار خروج از آن چگونه است؟ اگر تا همین چند سال پیش محور و علت بروز ناآرامی در نقاط مختلف کشور مسائل سیاسی بود، این بار موضوعات اجتماعی فراوانی وجود دارد که به بحران‌های گسترده بدل شده و خسارت‌های سنگینی را متوجه امنیت کشور کرده است؛ تا جایی که بخشی از مردم معتقدند «خشم و نفرت را رد کردیم و اکنون رسیدیم به بهت». زمانی که بحران‌زدگی گسترش پیدا می‌کند، چه مدیران و دست‌اندرکاران و چه مددکاران، نمی‌توانند وظیفه‌شان را به‌درستی انجام دهند و خود آنها هم گرفتار بحران می‌شوند. مدیریت بحران و نگه‌داشتن آن در وضعیت عاقلانه و سنجیدگی در تصمیم‌گیری، اصل اولی است که برای کاهش ابعاد خطر لازم است و اینجاست که مسئله دریافت اطلاعات و کمک به تصمیم‌گیری درست، اولویت پیدا می‌کند. در همین خصوص یك ، تحلیلگر مسائل سیاسی گفت: به نظر من خشم و نفرت و بهت و حیرت لزوماً این‌گونه نیست که ادامه همدیگر باشند و یکی بر دیگری مقدم باشد. اینها حالات روانی متفاوتی است که برحسب ویژگی‌های انسانی بروز می‌کند. من فکر می‌کنم بخشی از مردم در این شرایط، دچار خشم و نفرت و بخشی هم دچار بهت و حیرت و انفعال می‌شوند. اتفاقاً بخش دوم برای بقای جامعه خطرناک‌تر هستند. نه اینکه خودشان خطرناک‌تر باشند، نه! بلکه به‌عنوان یک پدیده برای جامعه خطرناک‌تر محسوب می‌شوند. بخش سوم هم نیروها و مردمی هستند که با مشارکت در سرنوشت جمعی در عرصه عمومی، هم از خشم و نفرتشان کم می‌شود و هم از بهت و حیرتشان کاسته خواهد شد. عباس عبدی ادامه می‌دهد: اما اینکه آیا کسی می‌تواند این وضعیت را برای آیندگان توصیف کند یا نه، پاسخ منفی است. چرا که وضعیت گذشته را هم چنانچه بود کسی نمی‌تواند برای ما توصیف کند. پیچیدگی توصیف موقعیت‌های انسانی بسیار دشوار است و نباید انتظار داشته باشیم کسانی باشند که برای آیندگان به‌طور کامل آن را توصیف کنند. کسانی که ۴۰ سال پیش در متن جامعه حضور داشتند هم حتی نمی‌توانند آن دوران را برای فرزندان و آیندگانشان تصویرسازی و روایت کنند. به همین دلیل معتقدم تنها یک طرح کلی از وضع موجود را می‌توان در آینده به تصویر کشید و نه بیشتر.
به گفته وی، اصل اتفاقی که رخ داده است می‌توانست توطئه باشد، می‌توانست حادثه باشد و می‌توانست خطای انسانی باشد، اما نکته مهم این است که تعداد قابل توجهی از هم‌وطنانمان و شهروندان کشورهای دیگر کشته شده‌اند که باید با آنها ابراز همبستگی و همدردی کرد و از آلام آنها کم کرد. این شدنی بود. همچنان که اگر حکومت ایران این کار را انجام می‌داد و خودش کارها را سامان می‌داد، بسیاری از این مسائل حل می‌شد.این تحلیلگر مسائل اجتماعی توضیح می‌دهد: شما نگاه کنید حتی در قضایای آبان‌ماه هم وقتی تصمیم گرفتند بخش قابل توجهی از افرادی را که جان خود را از دست داده بودند، از تعداد کشته‌های از دید خودشان به‌حق این نوع اتفاقات خارج کنند یا جبران خسارت کنند یا از آنها دلجویی کنند؛ این کار تا اندازه‌ای باعث شد فضا تلطیف شود. بنابراین اصل این واقعه می‌توانست جای بحث، بررسی و چرایی داشته باشد. حتی می‌توانستند آن را به‌عنوان توطئه طراحی شده به بحث و بررسی بگذارند. بعضی از شواهد و قرائن وجود دارد که نشان می‌دهد این می‌توانست یک اتفاق طراحی شده از جانب نیروهای دیگری هم باشد، اما من در این مورد اظهارنظر قطعی نمی‌کنم. اینها مواردی است که می‌شد درباره آن بحث کرد.
به گفته عبدی آنچه این واقعه را تلخ‌تر کرد این موارد نبود، بلکه پنهان‌کاری‌های صورت گرفته بود. اگر همان صبح چهارشنبه یا حداکثر چند ساعت بعد از آن حقیقت سقوط هواپیمای اوکراینی اعلام می‌شد، به احتمال بسیار قوی چالشی که اکنون حاکمیت و جامعه با آن روبه‌رو شده، یا به وجود نمی‌آید یا حداقل شدت آن کمتر از شرایط کنونی بود. مطمئناً اگر صداقتی دیده می‌شد، همراهی‌ها هم بیشتر بود. اما اکنون چیزی بیشتر از سقوط یک هواپیما اتفاق افتاده است و این پنهان‌کاری بدترین چیزی بود که رخ داده است. اعتماد بسیاری از مردم از بین رفت و بسیاری از مردمی که به گفته‌های مسئولان اعتماد کردند و بر اساس آن داوری کردند و با مخالفان آن برداشت برخورد کردند، اصطلاحاً سنگ روی یخ شدند.
عباس عبدی در پاسخ به این سؤال که چرا مردم نوعا در اتفاقات، روایت خلاف جریان اصلی حاکمیت و دولت را محتمل‌تر می‌دانند و چرا ساختار به این سمت رفته است، می‌گوید: اینکه چرا این اتفاق افتاد و این دروغ به این شکل گفته شد، به نظر من ریشه عمیقی دارد و عمیق‌تر از این حرف‌هایی که امروز زده می‌شود. اوج آن در مدیریت سعید مرتضوی در دستگاه قضایی بود. دستگاه قضایی باید جایی باشد که صداقت و عدالت در آن مشاهده شود، جایی باشد که مردم به آن اعتماد داشته باشند.
مقام اوکراینی: دلیل سقوط هواپیما از اول معلوم بود
ترودو: بی‌گناهان هزینه تشدید تنش‌ها را دادند
گروه بين‌الملل: نخست‌وزير کانادا گفت: اگر تنش در منطقه تشدید نمی شد، کسانی که در جریان سقوط هواپیمای اوکراینی جان باختند، الان در کنار خانواده‌های خود بودند.
جاستین ترودو در مصاحبه با شبکه «گلوبال نیوز» در پاسخ به پرسشی در خصوص کشته شدن مسافران هواپیمایی اوکراین در جریان تنش بین ایران و آمریکا گفته است: این اتفاقی است که در زمان جنگ و درگیری روی می‌دهد، بی‌گناهان هزینه‌اش را می‌دهند.نخست‌وزير کانادا همچنین اظهار داشت: این حادثه به ما یاد آوری می‌کند، که سخت تلاش کنیم که از تنش بکاهیم و راهی به جلو پیدا کنیم که مستلزم جنگ بیشتر و کشتار بیشتر نباشد. در همین حال، وزارت امور خارجه کانادا اعلام کرده است، هیات کنسولی این کشور در تهران مستقر شده و خانواده های جان باختگان حادثه سقوط هواپیما می توانند با آنها تماس برقرار کنند. وزارت امور خارجه کانادا شماره تلفنی در تهران برای تماس با این هیات اعلام کرده است.
از سوی دیگر یک مقام ارشد اوکراینی به شبکه تلویزیونی و دیجیتال «اروپای آزاد» گفت: کی‌یف همان ابتدا و بنا بر شواهد به این نتیجه رسیده بود که پرواز شماره ۷۵۲ هدف موشک قرار گرفته، اما چون نمی‌خواست تهران مانع تحقیقات شود، حرفی نزد.این اظهارات پس از انتقادها در خود اوکراین به واکنش کی‌یف پس از سقوط هواپیما مطرح می‌شود. دبیر شورای امنیت ملی و دفاعی اوکراین، به شبکه «کارنت تایم»، گفت: کی‌یف روز پس از سرنگونی هواپیما به‌طور قطع می‌دانست که سقوط هواپیما ناشی از علمکرد نیروهای مسلح ایران است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در ۱۹ دی ماه، یک روز پس از سقوط هواپیما، خواسته بود تا مقام‌های دولت از «گمانه‌زنی یا ارائه تئوری‌هایی که راستی‌آزمایی نشده‌اند» خودداری کنند؛ تا گزارش‌های رسمی در مورد فاجعه منتشر شود.اولکسی دانیلوف، رئیس شورای امنیت ملی و دفاعی اوکراین، می‌گوید آنها می‌خواستند تا تهران تیم تحقیقاتی اوکراین را برای ورود به محل و انجام تحقیقات بپذیرد. دانیلوف می‌گوید پس از آنکه ایران پذیرفت تیم تحقیقاتی وارد شود، بیانیه‌ای که سفارت آن کشور در تهران منتشر کرده بود نیز از وب‌سایت سفارت‌خانه برداشته شد.
سفارت اوکراین نخست بیانیه‌ای منتشر کرد که در آن دلیل سقوط هواپیما نقص فنی عنوان شده بود، اما یک روز بعد این بیانیه از وب‌سایت این سفارت‌خانه برداشته شد. ۱۹ دی ماه اعلام شد هيات اوکراینی برای تحقیقات وارد ایران شده‌است.مقام‌های ایران تا صبح ۲۱ دی ماه اصابت موشک به هواپیما را رد می‌کردند، آن‌را «جنگ روانی» و دروغ توصیف می‌کردند. مشاور رئیس‌جمهور ایران به رسانه‌ها و خبرنگاران در مورد انتشار گزارشی که دلیل سقوط هواپیما را نقص فنی نداند، «هشدار» داده بود؛ اما مقام ارشد دولت اوکراین تاکید کرده کی‌یف روز بعد می‌دانست چه رخ داده، هرچند «مجبور بود به‌دلایل واقع‌گرایانه» از بیان آن خودداری کند: «هدف ما کشف واقعیت بود». اولکسی دانیلوف می‌گوید: هيات تحقیقاتی اوکراینی به این نتیجه رسیده که موشک پرتاب‌شده از نوع «تور» ساخت روسیه است.
تاکید سازمان ملل بر انجام تحقیقات درباره ۷۳۷
سخنگوی سازمان ملل تاکید کرد که تحقیقات درباره سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی در ایران باید کاملا شفاف و با حضور تمام کشورهای متضرر انجام شود. استفان دوجاریک، درباره سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی گفت: ما اطلاعیه دولت جمهوری اسلامی ایران مبنی بر اینکه یک هواپیمای متعلق به خطوط هوایی اوکراین به‌طور غیر عمد و اشتباه در ایران هدف قرار گرفته است، دریافت کردیم.وی ادامه داد: از نظر ما بسیار حائز اهمیت است که مقامات (ایران) تضمین کنند که تحقیقاتی شفاف و دقیق درباره آنچه در این حادثه غم‌انگیز رخ داده، انجام خواهد شد و بسیار مهم است که این بررسی‌ها مطابق با پیوست ۱۳ کنوانسیون حمل‌ونقل هوایی بین‌المللی و با حضور کشورهای متضرر صورت گیرد.
ایکائو دعوت ایران را پذیرفت
نهاد هوانوردی سازمان ملل متحد، ایکائو، اعلام کرد: دعوت ایران را جهت ارائه مشاوره کارشناسی در تحقیقات درباره سرنگونی بوئینگ خطوط هوایی اوکراین پذیرفته است. هم اکنون کارشناسان اوکراینی و کانادایی در ایران حضور دارند.
ابهام در جزئیات پرداخت غرامت
میزان و نحوه پرداخت غرامت به خانواده‌های جانباختگان هواپیمای اوکراینی با ابهام مواجه است. اوکراین گفته از سوی خود به خانواده‌ها غرامت می‌دهد ولی همزمان برای شکایت بازماندگان و دریافت غرامت از ایران، کمک می‌کند.میزان و نحوه پرداخت غرامت و خسارت به مسافران و هواپیمای اوکراینی ساقط شده در آسمان تهران، به نظر می‌رسد به کلاف سردرگمی‌تبدیل شده است. مسئولان ایران می‌گویند حدود ۲۴ میلیون دلار برای دیه مسافران، خدمه و بار مسافران و مبلغ حدود ۷۰ میلیون دلار برای خسارت هواپیما قابل پرداخت است. غلامرضا سلیمانی، رئیس کل بیمه مرکزی با اشاره به مشخص بودن مقصر در ساقط شدن هواپیمای اوکراینی، اعلام کرد که با توافق دولت‌های ایران و اوکراین، خسارت هواپیما توسط ایران پرداخت خواهد شد.او اضافه کرد که این رقم البته توسط شرکت‌های بیمه ایرانی پرداخت نمی‌شود و دولت ایران برای پرداخت این بخش از خسارت همکاری خوبی با طرف اوکراینی می‌کند.در همین حال غلامعلی جهانگیری، معاون بیمه مرکزی درباره پرداخت بیمه و غرامت به خانواده کشته‌شدگان گفت حدود ۲۴ میلیون دلار خسارت برای مسافر، خدمه و بار پیش بینی شده است که با احتساب ۷۰ میلیون دلار خسارت هواپیما، در مجموع مبلغ کل قابل پرداخت دستکم ۱۰۰ میلیون دلار است.این مبلغ می‌تواند تا ۱۵۰ میلیون دلار افزایش یابد که به توافق طرفین مذاکره بستگی دارد چراکه هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ اوکراین، در سال ۲۰۱۶ تولید و در اختیار این کشور قرار گرفته و به نظر می‌رسد که دست کم بین ۸۰ تا ۹۰ میلیون یورو ارزش داشته باشد.
پیش از این برخی رسانه‌ها گمانه زنی کرده بودن که مبالغ غرامت، دیه و خسارت هواپیما حدود ۳ میلیارد دلار باشد. اما این میزان مربوط به خسارات وارده بر مناطق مسکونی و اماکن دیگری از جمله مراکز تاسیساتی و پالایشگاهی می‌شود.اکنون میزان و نحوه پرداخت غرامت و دیه به خانواده‌های کشته‌شدگان هواپیمای اوکراینی مورد ابهام است، چراکه به گفته جهانگیری، بیمه‌نامه اوکراینی در اختیار نیست و نمی‌توان میزان خسارت مسافران و خدمه را به طور دقیق اعلام کرد.براساس بیمه‌های بین‌المللی برای بار هر مسافر تا ۱۵۰۰ دلار و برای بیمه هر مسافر تا ۲۵۰ هزار دلار پوشش بیمه‌ای در نظر گرفته می‌شود. این ارقام در بیمه‌نامه اوکراینی مشخص است ولی مسئولان ایرانی درباره آنها ابراز بی‌اطلاعی کرده‌اند.
بازداشت افرادی در رابطه با سقوط
هواپیمای اوکراینی
سخنگوی قوه‌قضائيه از بازداشت افرادی در ارتباط با سقوط هواپیمای اوکراینی خبر داد. غلامحسین اسماعیلی در پاسخ به سئوالی در رابطه با روند پرونده سقوط هواپیما و اینکه چند نفر بازداشت شده‌اند و آیا از مسئولان بالاتر سپاه هم پرسشی شده؟ اظهار کرد: جای تقدیر و تشکر از ستاد کل نیروهای مسلح، عزیزان در هوافضا و فرماندهی کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دارد که خاضعانه در برابر ملت حاضر شدند و آنچه که باعث بروز حادثه شده بود را و همچنین یافته‌های خود را تا این مرحله به مردم گزارش دادند.وی افزود: در این ارتباط ابتدائا در ستاد کل نیروهای مسلح کمیسیون‌های تخصصی تشکیل شده و ابعاد موضوع را بررسی کردند که بررسی‌ها به اتمام نرسیده و در مرحله اولیه نتایج به مردم گزارش دادند که شاید مناسب‌تر بود که همان ابتدا که این کمیسیون‌ها تشکیل شده بود هم اعلام می‌کردند که این کمیسیون‌ها تشکیل شده و در حال بررسی نتایج است.وی افزود: ستاد کل مأمور شده و کارهای خود را انجام می دهد و با ابلاغ ویژه ریاست قوه قضائیه و سازمان قضایی نیروهای مسلح مامور شده که این موضوع را از بعد قضایی با بهره گیری از کارشناسان مختلف و کارشناسان ستاد کل نیروهای مسلح، سازمان هواپیمایی کشوری، حوزه سایبری، جنگ الکترونیک و بهره گیری از اطلاعات ضبط شده در جعبه سیاه هواپیما که طبق آخرین اطلاعم دیروز قرار بود به فرانسه فرستاده شود و این جعبه بازخوانی شود، همه اطلاعات جمع آوری شده و همه ابعاد موضوع رسیدگی شود. سخنگوی قوه‌قضائيه گفت: سازمان قضایی نیروهای مسلح بلافاصله تحقیقات بسیار گسترده ای را انجام داده و تا امروز که در جریان هستند از تعداد زیادی از افراد که در این حوزه بودند تحقیقات مفصلی انجام شده و هر شب تیم قضایی ما در سازمان قضایی نیروهای مسلح تا ساعت ۱۲ شب مشغول بازجویی و تحقیق اخذ اسناد و مدارک بودند اما کار سوانح هوایی پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. ما باید همه این ابعاد را بررسی کنیم.