محمدجواد ظریف، در گفت‌وگوی اختصاصی با این شبکه آمریکایی گفت: ما در شرف جنگ نظامی نیستیم اما همان‌طور که پیش از این گفته‌ام، تحریم‌ها مردم عادی و غیرنظامی و کسانی را که به دارو و مراقب‌های ویژه احتیاج دارند مورد هدف قرار می‌دهند. بنابراین این تحریم‌ها جنگی هستند که نه نظامیان، بلکه مردم غیرنظامی را مورد هدف قرار می‌دهد. ظریف در پاسخ به این سئوال که با توجه به گسترش حضور نظامی آمریکا در منطقه، آیا این کشور در حال آماده شدن برای جنگ است، گفت: من فکر نمی‌کنم که رئیس جمهور‌ترامپ به دنبال جنگ باشد، اما اطرافیان او مشکلی با این موضوع ندارند. وی در توضیح اینکه آیا این افراد تأثیر دارند اظهار کرد که دونالد‌ترامپ این موضوع را بیان کرده است که این افراد در تلاش هستند. وی همچنین گفت که فکر نمی‌کند آنها موفق شوند. ظریف ادامه داد: سرانجام، احتیاط پیروز خواهد شد. مردم می‌دانند که ایران کشوری بزرگ و سرافراز است و به راحتی از کنار وقوع یک حمله نظامی نخواهد گذشت. وزیر امور خارجه کشورمان درباره وادار ساختن ایران به بازگشت به میز مذاکره گفت: ما بر سر میز مذاکره هستیم و این آمریکا است که میز مذاکره را‌ترک کرده است و همیشه از بازگشت آن استقبال خواهد شد. ما،تروئیکای اروپا و روسیه و چین [بر سر این میز مذاکره] هستیم. بنابراین آمریکا می‌تواند به تعهداتش عمل کرده و به میز مذاکره بازگردد.ظریف در ادامه در پاسخ به اینکه ایران با خروج آمریکا از توافق هسته‌ای فرصتی برای ادامه غنی‌سازی اورانیوم یافته و با آتش بازی می‌کند، گفت: این آمریکا است که با آتش بازی می‌کند. ما یک توافق داریم که در بر گیرنده راهکارهایی برای موقعی است که یکی از طرف‌های توافق شروع به تخطی از توافق کند. ما تقریباً به مدت یک سال برای به کار بستن این راهکارها صبر کردیم. این راهکارها در توافق موجود هستند در صورتی که خروج آمریکا از توافق در چارچوب توافق نبود، آنها به یک باره تصمیم گرفتند که خارج شوند.
وی در جواب اینکه آیا به این‌ترتیب تصور ایران این است که می‌تواند بر این اساس هر کاری که خواست انجام بدهد، اظهار کرد: نه هر کاری، اما آزادیم اجرای [تعهداتمان] را متوقف کنیم. ظریف در پاسخ به اینکه آیا این می‌تواند به حالت قبل بازگردد ، گفت: البته، ظرف چند ساعت می‌تواند به حالت قبلی بازگردد. وی در ادامه بر غیرنظامی بودن برنامه هسته‌ای ایران تاکید کرده و گفت: ما تمایلی به تولید تسلیحات هسته‌ای نداریم و اگر چنین بود می‌توانستیم مدت‌ها پیش این کار را بکنیم. وزیر امور خارجه کشورمان در تشریح موضع ایران در برابر تمایل‌ترامپ برای مذاکره با ایران گفت: ما پیش از این با آمریکا مذاکره کردیم. برای هر کسی، هر دولتی بیرون از آمریکا مهم نیست که چه کسی در کاخ سفید مستقر است؛ این به مردم آمریکا ارتباط دارد. برای سایر مردم جهان این‌گونه است که توافق با دولت آمریکا انجام می‌شود. ما با دولتی در آمریکا توافق کردیم که در آن زمان به طور قانونی انتخاب شده بود.
برجام؛ توافقی که برای ایران منفعتی ندارد، اما خروج از آن خطرناک است
ایران تحت شدیدترین تحریم‌ها
گروه بين‌الملل: چهار سال پیش، ایران و غرب، پس از سال‌ها مذاکره، سرانجام توافقی تاریخی امضا کردند که قرار بود مبنا و اساسی برای حل مشکلات داخلی و خارجی ایران باشد اما در اثر خروج آمریکا از آن، به توافق بی‌خاصیتی تبدیل شد که ادامه یا پایان دادن به آن، تبعات مهمی خواهد داشت.
دلیل اصلی به خطر افتادن برجام، از میان رفتن علت وجودی آن است. نکته مهم اینکه دو طرف برجام، یعنی ایران و غرب، هر کدام برداشت متفاوتی از علت وجودی این توافق داشته و دارند. توافق هسته‌ای، بیش از هر چیز برای ایران ماهیت اقتصادی داشت. قرار بود با امضای این توافق، مناسبات اقتصادی ایران با جهان عادی و حتی تقویت شود. اما طرف مقابل، درک متفاوتی داشت. غربی‌ها برجام را توافقی امنیتی در زمینه عدم اشاعه هسته‌ای می‌دانند. به عبارت دیگر، طرف‌های غربی معتقدند مهمترین کارکرد توافق هسته‌ای، جلوگیری از ساخت بمب اتم توسط ایران است نه لزوما تامین منافع اقتصادی این کشور. اصل دعوای امروز ایران و غرب، در همین سوء تفاهم ریشه دارد. تا زمانی که آمریکا در برجام بود این تفاوت دیدگاه، مشکل چندانی ایجاد نمی‌کرد. اما به محض خروج کاخ سفید از برجام و بازگشت تحریم‌های واشنگتن علیه تهران، از نظر ایران علت وجودی برجام از بین رفت. چرا که این کشور به مرور زمان تقریبا از تمام مزایای اقتصادی توافق هسته‌ای محروم شد. این در حالی است که از دیدگاه غرب، کارکرد امنیتی برجام، همچنان شایسته استمرار است.
برجام از همان ابتدا، چه در ایران و چه در آمریکا، محل مناقشه بود. با این تفاوت که مناقشات داخلی ایران، کوچکترین تاثیری بر روند اجرای این توافق نگذاشت. ایران از زمان امضای این توافق تا همین چند ماه پیش کاملا به امضای خود پایبند بود اما نهایتا ناگزیر شد که در تعهدات خود بازنگری کند. در آمریکا، اما، اوضاع به گونه دیگری رقم خورد. مخالفان برجام به محض ورود به قدرت، نابودی توافق هسته‌ای را در دستور کار خود قرار دادند. با این حال، در سالگرد چهارم امضای برجام، می‌توان حداقل چند پرسش درباره آغاز آن مطرح کرد و پایانش را به عهده مورخان سپرد: این توافق چگونه به توافق یکطرفه تبدیل شد؟ آیا امضای برجام در سال آخر ریاست‌جمهوری باراک اوبامای دمکرات اقدام سنجیده‌ای بود؟ چرا به هشدار‌های محافل جمهوریخواه کنگره مبنی بر لغو برجام توسط رئیس‌جمهور بعدی در زمان اوباما توجه نشد؟ مهمتر از همه، آیا ایران چاره‌ای جز امضای برجام داشت؟
امروز، شاید بررسی این پرسش‌ها مقدور نیست. اما از هم اکنون یک نکته واضح شده و آن این است که توافق هسته‌ای سرانجام خوبی نداشت و در نهایت به فیل سفید تبدیل شد. گفته می‌شود که در دوران باستان، زمانی که پادشاهان تایلند و دیگر کشور‌های آسیایی، از رعیتی ناخرسند می‌شدند، به او یک فیل سفید می‌دادند. فیل سفید، مقدس بود و به همین دلیل نگهداری از آن به غایت پرهزینه و دشوار است. صاحب فیل، باید برای آن غذای مخصوص و باکیفیت تهیه کند و در عین حال، مانع پرستش فیل توسط مردم هم نشود. امروز، از اصطلاح فیل سفید، برای اشاره به دارایی پرهزینه، ولی بی‌فایده استفاده می‌شود. از این حیث، برجام با فیل سفید شباهت‌هایی دارد؛ توافقی که برای ایران هیچ منفعت اقتصادی ندارد، اما در عین حال خروج از آن هم ممکن است تبعات خطرناکی داشته باشد. برخی ناظران امیدوارند که اروپایی‌ها در نهایت بتوانند اندکی از خسارت‌های ایران را جبران کنند. سه کشور اروپایی عضو این توافق در سالگرد چهارم امضای آن، طی بیانیه مشترکی، ضمن ابراز نگرانی از تنش‌ها در خلیج فارس، از ریسک فروپاشی برجام سخن گفتند و خواستار از سرگیری گفت‌وگو‌ها میان همه طرف‌ها شدند. در این بیانیه آمده است: ما معتقدیم که زمان اقدام مسئولانه و بررسی راه‌های متوقف کردن تشدید تنش و از سرگیری گفت‌وگو فرا رسیده است. اما مشکل این است که اروپایی‌ها اعلام نمی‌کنند که در چنین گفت‌وگویی ایران چه امتیازی خواهد گرفت. در یک سال گذشته اروپا مدام از لزوم بهره‌مندی ایران از مزایای برجام و استمرار این توافق سخن گفته است، اما دریغ از یک اقدام. شاید اگر آمریکا از توافق هسته‌ای خارج نمی‌شد، این توافق می‌توانست شرایط بهبودی وضع اقتصادی ایران را مهیا کند.
روحانی اخیرا گفته است: اگر تحریم اخیر و فشار‌های آمریکا نبود، ما برنامه‌های بسیاری برای کشور داشتیم. در حال حاضر نفت صادر می‌کنیم، اما شرایط کمی سخت شده است. در واقع خروج آمریکا از برجام، نه تنها فرصت‌های اقتصادی ایران را محدود ساخت، بلکه مسیر حرکت به سمت آینده را هم مین‌گذاری کرد. ایران پس از حدود یک دهه مذاکره با غرب، سرانجام به توافق جامعی رسید و تا یک سال بعد از خروج آمریکا از آن و بازگشت تحریم‌های کمرشکن، به مفاد توافق پایبند بود و حتی یک بار هم توافق را نقض نکرد. اما این رفتار، کاملا نتیجه عکس داد و ایران تحت شدیدترین تحریم‌های تاریخ قرار گرفت. در حال حاضر، تلاش‌های زیادی انجام می‌شود که ایران و آمریکا بار دیگر به مذاکره برگردند، اما یک تصمیم‌ساز ایرانی ممکن است در خلوت خود به این مسئله فکر کند که ایران قبل از امضای برجام، صد‌ها هزار بشکه نفت به صورت علنی و قانونی می‌فروخت، اما چهار سال بعد از امضای این توافق، ایران حتی یک بشکه هم نمی‌تواند به طور علنی و قانونی بفروشد؛ پس چطور می‌توان دوباره با آمریکا توافق کرد. از این حیث، برجام حتی اگر رسما پایان یابد، شبح آن تا سال‌ها بر مناسبات ایران و غرب سایه خواهد افکند.
به‌بهانه حکم‌های تازه برای اعضای شورای‌نگهبان؛
اعضای جدید فقها و حقوقدانان شورای نگهبان
رهبرانقلاب، روز دوشنبه، صادق لاریحانی و محمد یزدی را برای یک دوره دیگر و همچنین علیرضا اعرافی را به‌جای محمد مومن، که اسفند پارسال درگذشت و جای‌اش از پنج‌ماه پیش خالی بود به‌عنوان عضو فقیه شورای نگهبان برگماردند، روز گذشته هم سه عضو جدید حقوقدان این شورا انتخاب شدند.
در حکم رهبرانقلاب ذکر شده که مدت ماموریت لاریجانی و یزدی به‌پایان رسیده و این‌دو را دوباره به این سمت برمی‌گمارند. لاریجانی، دی‌ماه پارسال پس‌از درگذشت محمودهاشمی شاهرودی، در میان فقیهان شورای‌نگهبان، جای او را گرفت. صادق لاریجانی، ظرف چندماه اخیر سومین‌بار بود که از رهبرانقلاب برای پستی حکم می‌گرفت؛ دوبار برای نشستن بر کرسی فقیهی از فقیهان شورای نگهبان و یک‌بار هم پس‌از کناررفتن از ریاست قوه‌قضا، به ریاست مجمع تشخیص مصلحت گمارده شد. لاریجانی همچنین نماینده مازندران در مجلس خبرگان رهبری و رئیس هیات امنای دانشگاه امام صادق است. محمدیزدی، هم همینک دبیر مجمع مدرسین حوزه علمیه قم که یک تشکل حوزوی و سیاسی است و نیز دبیر شورای عالی حوزه‌علمیه قم است علیرضا اعرافی، مدیر حوزه‌علمیه‌قم و مدیر حوزه‌های علمیه سراسر کشور و عضو شورای‌عالی انقلاب فرهنگی است. مدت عضویت فقیهان در شورای‌نگهبان شش‌سال است و هم اینک هفت‌مین دوره شش‌ساله شورای‌نگهبان در جریان است.
در پایان سومین سال از دوره یکم، سه فقیه به‌قرعه انتخاب شدند تا جای‌شان را به سه فقیه دیگر بدهند. از آن پس، در پایان سال سوم از هردوره، با حکم امام‌خمینی یا رهبرانقلاب، سه فقیه که دوره شش‌ساله‌شان پایان گرفته، یا باز در شورای نگهبان می‌مانند یا جای‌شان را به فقیهان دیگری می‌دهند. الان سومین سال از دوره هفتم شورای‌نگهبان که تا ۱۴۰۱ ادامه دارد، پایان گرفته است. فقیهان دوره هفتم؛ الان احمدجنتی، علیرضا اعرافی، مهدی شب‌زنده‌دار جهرمی، صادق لاریجانی، محمدرضا مدرس‌یزدی و محمد یزدی هستند.
احمد جنتی، قدیمی‌ترین عضو و از نخستین دوره این شورا عضو فقیهان شورا و از دوره سوم، از سال ۱۳۷۱، یعنی ۲۷سال است‌که دبیر شورا است و علیرضا اعرافی، بدون سابقه عضویت در شورا، تازه‌کارترین فقیه شورا است. محمد یزدی، در سال ۱۳۷۸پس‌از اینکه از ریاست قوه‌قضا کنار رفت و در میانه دوره چهارم شورای‌نگهبان، عضو فقیهان شورا شد و الان ۲۰سال است این سمت را حفظ کرده. مدرس‌یزدی هم از آغاز دور پنجم و سال ۱۳۸۳، عضو این شورا است؛ ۱۵سال. شب‌زنده‌دار، از میانه دوره ششم و سال ۱۳۹۲، جای غلامرضا رضوانی را در شورا گرفت که آن زمان درگذشته بود و شب‌زنده‌دار هم شش‌سال است در شورا است. صادق لاریجانی که یک‌بار در دوره پنجم شورای‌نگهبان، به عضویت فقیهان این شورا درآمده‌بود، در میانه آن دوره جای‌اش را به هاشمی‌شاهرودی داد و دوباره در سال ۱۳۹۷، جای هاشمی شاهرودی را که فوت کرده‌بود، گرفت.
جنتی که قدیمی‌ترین فقیه شورا و از همه سال‌خورده‌تر است، ۹۳ساله، اعرافی ۶۰ساله، شب‌زنده‌دار ۶۶ساله، لاریجانی که جوان‌تر از همه و ۵۹ساله، مدرس‌یزدی ۶۴ساله و یزدی ۸۸ساله است. از میان فقیهان که با حکم رهبرانقلاب در دوره هفتم شورای‌نگهبان، عضوند، اعرافی، مدرس‌یزدی، محمد یزدی در انتخابات مجلس‌خبرگان در تهران، در سال ۱۳۹۴، در فهرست اصلاح‌طلبان و میانه‌روها جای نداشتند و شکست خوردند. تنها احمد جنتی در آن انتخابات که نامزدی بیرون از فهرست میانه‌روها در تهران بود، به مجلس‌خبرگان رسید و البته در جایگاه آخرین نماینده تهران. قانون اساسی نظارت بر مصوبه‌های مجلس و اساس‌نامه‌های مصوب دولت را برای تطبیق با شرع و قانون‌اساسی برعهده شورای‌نگهبان قرار داده است. تشخیص عدم‌مغایرت مصوبات مجلس با اسلام در اختیار اکثریت فقیهان شورای نگهبان و تشخیص عدم تعارض با قانون اساسی، برعهده اکثریت همه اعضای شورای نگهبان است. بررسی صلاحیت داوطلبان نمایندگی مجلس خبرگان هم برعهده فقیهان این شورا است. در ضمن بنابر اصل ۱۱۱ قانون اساسی، اگر رهبر فوت‌کند، کناره بگیرد یا کنار گذشته شود، تا هنگام تعیین و معرفی رهبر تازه، شورایی با حضور رئیس‌جمهور، رئیس قوه قضایی و یکی از فقیهان شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مصلحت نظام، همه وظایف رهبری را موقتا برعهده می‌گیرد.
حقوقدانان تازه شورای نگهبان با رای نمایندگان مجلس
۱- محمد دهقان با ۲۳۰، هادی طحان‌نظیف با ۱۵۶ و محمدحسن صادقی‌مقدم با ۱۸۱رای از سوی نمایندگان مجلس به‌عنوان حقوقدانان جدید شورای نگهبان برگزیده‌شدند و جای نجات‌اله ابراهیمیان، سام سوادکوهی و محسن اسماعیلی را گرفته‌اند. جز این سه‌تن علی غلامی و عبدالحمید مرتضوی هم برای برای این پست از سوی رئیس‌قوه‌قضا پیشنهاد شده‌بودند که غلامی پیش از رای‌گیری نمایندگان از نامزدی کناره گرفت. محمد دهقان، نماینده اصول‌‌گرای چناران، طرقبه و شاندیز در مجلس کنونی است و حالا باید از نمایندگی شهرش کناره بگیرد. این نخستین‌بار است که یک نماینده مجلس، کرسی نمایندگی را وامی‌گذارد تا به سمت حقوق‌دانی شورای نگهبان برسد.
۲- حالا در شورای نگهبان،ترکیب حقوقدانان چنین است: عباسعلی کدخدایی، فضل‌اله موسوی، سیامک ره‌پیک، محمد دهقان، هادی طحان نظیف و حسن صادقی‌مقدم. این جمع در تشخیص تعارض مصوبه‌های مجلس با قانون‌اساسی، تصمیم‌گیری درباره صلاحیت نامزدهای نمایندگی مجلس و نامزدهای ریاست جمهوری و نیز تفسیر قانون‌اساسی هم‌چون فقیهان شورای حق رای دارند.
۳- سام سوادکوهی، اخیرا گفته‌بود چون احمد جنتی، دبیر شورا، با حقوق‌دانانی که از شورای‌نگهبان می‌روند، اختلاف داشته، آنها را دوباره معرفی نکرده است. نجات‌اله ابراهیمیان هم پارسال زمستان یک‌بار از سمت‌اش کناره گرفت ولی احمد جنتی این کناره‌گیری را نپذیرفت و گفت با احمد جنتی اختلاف سلیقه جدی دارد. محسن اسماعیلی هم که با فهرست میانه‌روها، در رقابت با فهرستی که احمد جنتی سرلیست آن بود، در سال ۱۳۹۴ از تهران به مجلس خبرگان رهبری رسید، در سال ۱۳۹۳، گفته بود: برخی اعضای شورای نگهبان، شورا در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸ موضع‌گیری‌های خاصی نسبت‌به برخی نامزدها داشتند، بنابراین در انتخابات تا حدی قانون را زیر پا گذاشتند.
۴- از میان حقوقدانان تازه محمد دهقان به سبب مواضع سیاسی‌اش، نزدیکی فکری و جناحی زیادی با احمد جنتی دارد. محمدحسن صادقی مقدم هم از سال ۱۳۹۲، مشاور عالی حقوقی و سیاسی احمد جنتی در شورای نگهبان و عضو هیات نظارت شورای نگهبان نیز بوده است. این حقوقدان، احمد جنتی را ابوذر انقلاب می‌داند و گفته روز خوب زندگی‌اش، روزی است که با جنتی در شورای نگهبان محشور شود. هادی طحان نظیف نیز ۱۰سال دبیر جلسات شورای نگهبان بوده است. حالا در سالی‌که انتخابات مجلس برگزار می‌شود، حقوق‌دانانی که با فقیهان اصول‌گرا هم‌گام باشند، احتمالا کار را برای تایید صلاحیت بسیاری میانه‌روها و اصلاح‌طلبان دشوارتر می‌کند.